Aqshning vetnamdagi harbiy va siyosiy ekstansiyasi (1950-1975)

²⁶³Cit. tomonidan: Abdulmanova L. Sh. Farmon. op. – 81-bet



Qo`shma Shtatlar rasman faqat Saygon rejimini o`zining nazorat zonasi va qurolli kuchlarni yagona qonuniy deb hisoblashni davom ettirdi, unga harbiy, moliyaviy va iqtisodiy yordam, siyosiy va diplomatik yordam ko`rsatdi.
1974 yil 9 oktyabrda Janubiy Vetnamga yordam berish to`g`risidagi qonun va 30 dekabrda «Xorijiy yordam to`g`risida» gi qonun imzolandi, uni imzolashda prezident shunday dedi: «Agar biz taraqqiyot natijalarini yo`qotib qo`ysak, bu haqiqatan ham fojiali bo`lar edi. yordam evaziga erishildi...Maqsadimiz Janubiy Vetnamga imkon qadar uzoq davom etadigan hayotiy, o`zini-o`zi taʼminlovchi iqtisodiyot va milliy xavfsizlikni rivojlantirishga yordam berishdir.»266 267.
Qo`shma Shtatlarning o`zida esa 1974-1975 yillardagi eng og`ir iqtisodiy inqiroz sharoitida. amerikaliklarning ko`pchiligi ichki iqtisodiy muammolarga ustuvor ahamiyat berish kerak deb hisoblardi va 1974 yildan boshlab ishbilarmon dunyo vakillarining 70 foizi tashqi iqtisodiy va ayniqsa harbiy «yordam» ni ortiqcha deb baholadilar. Jamoatchilik fikri bo`yicha mutaxassis D.Yankelovich taʼkidlaganidek, «Vyetnamda o`zini-o`zi yoqib yuborgan mamlakat endi dunyoni o`z qiyofasida va o`xshashida qayta tiklashni, dunyoning yetakchi jandarmi sifatida harakat qilishni istamadi»268.
J. Ford qayta-qayta «achchiq o`tmish»ni unutishga, «o`zaro ayblovlarni to`xtatishga» chaqirgan.
Respublika ma`muriyati so`nggi daqiqalargacha Saygondagi rejimni saqlab qolishga harakat qildi. Shunday qilib, 1975 yil yanvar oyida Ford Janubiy Vetnamga shoshilinch harbiy yordam ko`rsatish uchun Kongressdan 522 million dollar talab qildi.

²⁶⁶ Shu yerda

²⁶⁷ Russel B. Amerikaning jahon qudratidan chekinishi// Siyosatshunoslik har chorak, 1975 yil. – 90-jild.-№1. – P. 4

²⁶⁸ Yankelovich D. Ehtiyotkor internatsionalizm: AQSh tashqi siyosatiga nisbatan o`zgaruvchan kayfiyat// Jamoatchilik fikri. – 1978. – mart – aprel. – jild. 1. – № 2. – 12-bet



Biroq, Demokratik fraksiya bunga qarshi chiqdi. Faqat Kongressga bosim uning pozitsiyalarini biroz o`zgartirishga olib keldi. Prezident Kongressga murojaat qilar ekan, «Vyetnamdagi do`stlarimiz» boshdan kechirgan insonparvarlik fojiasi haqida gapirdi. U «Vyetnamda qancha qon, qurbonlar borligini eslab qolishga» chaqirdi. «Beshta prezident va 12 ta kongress bilan AQSh Hindxitoy muammosi bilan ovora. Millionlab amerikaliklar xizmat qildi, minglab odamlar halok bo`ldi, yana ko`plari yaralandi ... 150 milliard sarmoya kiritildi «, – deya eslatdi prezident. Yigirma yillik sa`y-harakatlardan keyin mintaqa ortda qolishi mumkinmi269?
Shunga qaramay, Amerikaning Saygonga 1974-1975 yillar uchun ma`muriyat tomonidan so`ralgan 1 milliard 600 million dollar miqdoridagi harbiy yordami avvaliga 1 milliard dollarga, keyin esa AQSh Kongressining harakatlari natijasida 700 million dollarga qisqartirildi. U, shuningdek, Prezidentning Saygon rejimiga 522 million dollar miqdoridagi qo`shimcha «yordam» so`rovini rad etdi va keyin bu mag`lubiyat yoqasida bo`lishiga qaramay, Janubiy Vyetnamga favqulodda harbiy «yordam» sifatida 725 million dollarni rad etdi.
To`g`ri, prezidentga AQSh fuqarolarini evakuatsiya qilish vakolati berilgan. Shunday qilib, aprel oyida Indochinada shoshilinch evakuatsiya qilingan Amerika fuqarolarining hayotini himoya qilish uchun qurolli kuchlardan foydalanish va «gumanitar yordam» shaklida 150 million dollar ajratish to`g`risida qonun qabul qilindi271. Bu choralar zarurligini oqlab, Ford Janubi-Sharqiy Osiyodagi «fojia» haqida gapirib, hujumda Shimoliy Vyetnamni aybladi va Janubiy Vyetnamni har tomonlama qo`llab-quvvatlash kerakligi haqida qat`iy bayonot berdi.

²⁶⁹ Ford GR Kongressning Qo`shma majlisi oldidan AQSh bo`yicha hisoboti. 04/10/1975 // AQSh prezidentlarining ommaviy hujjatlari. GR Ford. 1975. V. 1. – Yuvish. 1975. – B. 460