Aqshning vetnamdagi harbiy va siyosiy ekstansiyasi (1950-1975)

²²⁸ «Harbiy tarix jurnali». 1975 yil. № 1. – 65-67-betlar

143

Saygon qo`shinlari katta yo`qotishlarga duch keldi va faqat AQSh havo kuchlari va dengiz flotining yordami Saygon rejimining to`liq qulashiga to`sqinlik qildi.
Hujum operatsiyalari haqiqiy muvaffaqiyatsizlikka uchraganiga qaramay, Janubiy Vetnam kommunistik kuchlari siyosiy g`alabaga erishdi. Amerika rahbariyati mojaroni harbiy yo`l bilan hal qilish mumkin emasligiga ishonch hosil qildi va NLF va DRV bilan siyosiy muloqotga kirishdi.
AQShning UPI agentligi ma`lumotlariga ko`ra, 1961 yil yanvaridan 1973 yil yanvarigacha urushda 2 milliondan ortiq odam, jumladan 825 ming tinch aholi halok bo`lgan. Faqatgina AQSh va uning ittifoqchilari, Pentagon ma`lumotlariga ko`ra, 1 milliongacha askar va ofitserni, yarador va halok bo`lganlarni, 8612 samolyot va vertolyotni, shu jumladan DRV ustidagi 4125 samolyotni yo`qotdi. AQShning o`zi 360 000 askar va zobitini yo`qotdi. Birinchi jahon urushida yaradorlar soni.
Urush paytida 2,5 million amerikalik harbiylar janglarda qatnashgan. 1968 yilda 549 000 amerikalik askar va ofitser bir vaqtning o`zida jang qildi, bu har 30 janubiy Vyetnamga bittadan to`g`ri keladi.
Urush davrida AQSh qurolli kuchlari harbiy harakatlarni o`tkazish va Hind-Xitoy teatri sharoitida qurolli kuchlar va jangovar qurollarning bo`linmalaridan jangovar foydalanish tajribasiga ega bo`ldi.
Janubiy Vetnam vatanparvarlarining ozodlik kurashi strategiyasi «xanjarlar» g`oyasiga asoslangan edi. Ular nazorat qilgan hududlar uzluksiz massa emas, balki Janubiy Vetnamni alohida qismlarga ajratgan xanjar shaklidagi hududlarga o`xshardi. «Takalar» strategiyasi dushmanni o`z kuchlarini bo`lishga va uning uchun noqulay sharoitlarda harakat qilishga majbur qildi.

²²⁹ «Qizil yulduz». 1973 yil 31 yanvar

144

Jangovar harakatlarni o`tkazishning taktik usullari jangovar vaziyat sharoitlari va erning tabiatidan kelib chiqqan. Amerikaliklarning havoda, dengizda va o`t o`chirishda mutlaq ustunligini inobatga olgan holda, Xalq Ozodlik fronti (PLF) qo`mondonligi partizan harakat usullaridan foydalangan. Dushman qo`shinlari tomonidan nazorat qilinadigan zonalarga chuqur kirib borgan vatanparvarlar ozod qilingan hududlar hududidan foydalanib, polkdan diviziyagacha bo`lgan kuchlar bilan dushmanning tanlangan nishonlariga muntazam ravishda hujum qilishdi va topshiriqni bajarib, oldindan tayyorlangan bazalarga chekinishdi. o`rmon yoki tog`li erlar. Bunday taktikalar Amerika qo`mondonligini batalondan polkgacha bo`lgan yirik garnizonlarni kuchli nuqtalarda saqlashga majbur qildi. Ammo ularni partizanlar va NFO bo`linmalari ham to`sib qo`yishdi. Patriotlar qo`poruvchilik harakatlaridan keng foydalandilar, pistirma o`rnatdilar.
Vetnam urushi uzluksiz frontlarsiz olib borildi. Jang asosiy xususiyatga ega edi. Qo`shinlar, qoida tariqasida, doimiy jangovar aloqaga ega emas edilar. Patriotlar odatda tayyorlangan bazalardan o`nlab va yuzlab kilometrlarga uzoqlashishgan. Bunday harakatlar dushmanni doimiy keskinlikda ushlab turdi, NLFning asosiy kuchlarini mag`lub etish orqali urush maqsadlariga erishish imkoniyatini istisno qildi.
Vetnam tuprog`idagi urush amerikaliklar uchun qiyin kechdi, chunki u umume`tirof etilgan qonunlarga umuman to`g`ri kelmasdi va partizanlar urushi edi, uning tamoyillari XXR rahbari Mao Szedun tomonidan aniq tushuntirilgan230:

• 
  Dushman oldinga siljishsa, biz orqaga chekinamiz.
  
• 
  Dushman to`xtasa, biz uni bezovta qilamiz.
  

- Dushman jangdan qochsa, biz unga hujum qilamiz.

145

- Dushman chekinsa, biz uni ta`qib qilamiz.
Vetnam bunday janglar uchun ideal joy edi va turli sabablarga ko`ra yadro qurolidan foydalana olmagan amerikaliklar qiyin ahvolga tushib qolishdi. Avvalgidek ochiq janglarda hech qanday bo`linmalar va polklar yo`q edi, lekin ko`rinmas qo`shinlar tinch aholi orasida uylarda, dalalarda va asosan cheksiz o`rmonda yashirinishga qodir edi.
Vetkong, ayniqsa, shaharlar atrofida ko`plab er osti tunnellarini qazib, to`liq jihozlangan boshpana tarmog`ini yaratdi. Ushbu tunnellarning ko`pchiligida temir-beton konstruktsiyalar, birinchi tibbiy yordam markazlari, omborlar, qo`mondonlik punktlari va boshqalar mavjud edi; ular hatto elektr va suv ta`minotiga ega bo`lib, mol va quyonlar tomonidan yaratilgan tabiiy teshiklar orqali ventilyatsiya qilingan. Ushbu tunnellarning kirish va chiqishlari yaxshi kamuflyajlangan va partizanlarning hujumlaridan so`ng Vetkong quyondek g`oyib bo`lgan.
Tunnellarda kuzatuv postlari va tashqarida nima bo`layotganini kuzatish uchun qo`riqchilar bor edi. Amerikaliklar past balandlikda havo hujumini amalga oshirganlarida, Vetkong o`z kuchlarini tayyorladi va bir yoki bir nechta samolyot yaqinlashgandan so`ng orqaga qaytishi bilan ular o`rnidan sakrab, uchib ketayotgan samolyotga o`q uzdi va ko`pincha ularni otib tashladi.
Urushning dastlabki bosqichlarida amerikaliklar Vetkongni o`z teshiklaridan chekish uchun ko`zdan yosh oqizuvchi gaz va boshqa xavfli gazlardan foydalanganlar.
Amerikaliklar Vetkongni aniqlashning boshqa usullaridan ham foydalanganlar. Ushbu usullardan biri inson qonini «sezgan», ya`ni unga jalb qilingan oddiy hasharotlardan foydalangan. Inson borligini his qilgan holda, bu hasharotlar chiqaradigan «radiatsiya» ni qabul qilish va uzatish uchun elektron 230