Aqshning vetnamdagi harbiy va siyosiy ekstansiyasi (1950-1975)

²⁸¹ Koul B. D. Vetnamdagi noglow, 1968 yil: Khe Sann jangida havo kuchlari. // Harbiy tarix fanidan J.. – L. 2000. – jild. 64. N1. – 157-bet

²⁸² «Jeyms», 1973-1974. – B. 569-571



Amerika Qo`shma Shtatlari oktyabr oyida turli chastotalarda va turli to`lqin uzunligi diapazonlarida ishlaydigan aralash guruhlarda raketalar va zenit artilleriyasi uchun bir necha turdagi radioelektron boshqaruv vositalarini qo`llash orqali erishildi.
Vetnam urushi tajribasidan chet ellik harbiy ekspertlar elektron qarshi choralar dushman havo hujumidan mudofaa sohasida muvaffaqiyat qozonishning eng muhim omili degan xulosaga kelishdi. Bundan tashqari, ular elektron urushsiz harbiy harakatlarda va umuman urushda g`alaba qozonish mumkin emas deb hisoblashadi. Bu xulosa, masalan, ko`plab amerikalik uchuvchilar elektron qarshi choralarsiz jangovar missiyada uchishdan bosh tortganligi bilan tasdiqlanadi.
Xorijiy harbiy ekspertlarning fikricha, elektron urushdan foydalanish jangovar harakatlarga tayyorgarlik ko`rish va o`tkazishning eng muhim elementlaridan biriga aylanib bormoqda. Qo`shma Shtatlar mavjudlarni modernizatsiya qilishni va elektron urushning yangi vositalarini yaratishni boshlagani bejiz emas, buning uchun katta mablag`lar ajratilgan. Shunday qilib, xorijiy matbuotda AQSHda 1969 yildan buyon elektron qarshi choralarni ishlab chiqish va ishlab chiqarishga har yili 400 million dollar sarflangani, 1975 yildan buyon esa bu xarajatlar yiliga 600 million dollargacha oshgani qayd etilgan. Shu bilan birga, AQSh harbiy rahbariyati elektron urushdan foydalanish natijasida harbiy texnika yo`qotilishini kamaytirish orqali bunday xarajatlar ko`p marta qoplanishini da`vo qilmoqda.
AQShning Vetnamdagi urushi tajribasidan olingan eng muhim saboqlardan biri bu jangovar harakatlarning borishi va natijalarida ma`naviy omilning ortib borayotgan rolini tan olishdir. Ushbu urushdan misol qilib, AQSh va uning ittifoqchilari armiyalarining harbiy-texnik ustunligi oxir-oqibatda milliy ozodlik va vatanparvar kuchlarning ma`naviy va siyosiy ustunligi bilan bekor qilinganligini ko`rish mumkin.



o`z xalqlari va sotsialistik hamjamiyat mamlakatlari tomonidan qo`llab-quvvatlanib, samimiy hamdardlik va har tomonlama yordam ko`rsatilmoqda. Bu umumiy qoida: urush yoki harbiy to`qnashuv maqsadlarining adolatli ekanligiga ishonch o`z ozodligi yoki mustaqilligini himoya qilish uchun kurashayotgan xalqlarni birlashtiradi, qo`shinlarning ma`naviyatini mustahkamlaydi.
Oldinga tayyorgarlik va muhim harbiy-texnik ustunlik dastlab amerikaliklarga sezilarli harbiy ustunlikni ta`minladi, ba`zida ozodlik kuchlari jangchilari saflarida chalkashlik va chalkashliklarni keltirib chiqardi, bu esa ishchi kuchida katta yo`qotishlarga aylandi, hududning tubiga chekindi. . Ushbu bosqichda ozodlik kuchlarining potentsial ma`naviy ustunligi hali o`zini ko`rsatishga ulgurmagan edi. Ammo sarosima va sarosima bartaraf etilgach, kuchlar birlashadi, xalq ommasining dushmanga qarshi kurashga siyosiy safarbar etilishi, ma`naviy va moddiy yordam va tashqaridan yordam kuchayib borishi bilan ozodlik vatanparvar kuchlarida g`alabaga ishonch paydo bo`ladi. Shunday qilib, harbiy harakatlarda ma`naviy omil eng muhim ahamiyatga ega.
Vetnam urushi tajribasi shuni ko`rsatadiki, ozodlik kuchlari ma`naviyati past bo`lgan kuchlar bilan kurashda to`qnashdilar va frontda birinchi katta muvaffaqiyatsizliklar yuz berganda, u halokatli tarzda quladi. Vetnam urushi tajribasidan Amerika qurolli kuchlari shaxsiy tarkibining ruhiyati qanchalik past ekanligini ko`rish mumkin. Askarlar ongida urushning sabablari, maqsadlari va oqibatlari haqida to`g`ri tushuncha yo`q edi. Amerikalik harbiy xizmatchi o`zining axloqiy fazilatlarini baholashda yuqori darajada rivojlangan texnik amaliylik va tijorat manfaatlariga ega bo`lgan tashabbuskor mutaxassis sifatida namoyon bo`ldi. U o`zining harbiy-texnik ustunligiga ko`r-ko`rona ishondi va jangovar vaziyatning uzoq qiyinchiliklariga dosh bera olmadi.



Amerika qo`shinlarining bir qismi sifatida tasniflanmagan elementlar va professional qotillar orasidan ko`plab yollanma askarlar bor edi. Ular uchun jangdagi xatti-harakatlarning asosiy rag`bati moddiy mukofot edi.
Chet elga bostirib kirgan ma`naviy jihatdan zaif raqiblarga qarshi kurashda ozodlik kuchlari shubhasiz afzalliklarga ega edi, chunki ular adolatli maqsadlar yo`lida kurashgan holda o`z hududlarida ham kurashgan, mahalliy sharoitga ko`proq moslashgan va eng muhimi, ular doimo o`z kuchlarini topdilar. xalqini qo`llab-quvvatladi. Mahalliy aholining ma`naviy qo`llab-quvvatlashiga asoslangan partizan kurashi chinakam umummilliy xususiyat kasb etdi. Amerikaliklar vatanparvar kuchlar kurashining bu shakliga hech qanday samarali choralarga qarshi tura olmadilar.
Shunday qilib, biz ma`naviy omil jangovar harakatlarning borishi va natijasiga ta’sir qiluvchi eng muhim omillardan biri hisoblanadi, degan xulosaga kelishimiz mumkin. Muvaffaqiyatlar va mag`lubiyatlarning jangovar omma ruhiy holatiga umumiy tabiiy bog`liqligini ifoda etib, u Vetnamdagi ozodlik kuchlarining g`alaba qozonish omiliga aylandi.
Quruqlikdagi kuchlardan jangovar foydalanish tajribasi
AQSHning Vetnamdagi harbiy amaliyotlarining maqsadlariga erishish va operativ-strategik vazifalarini hal etishda asosiy yuk quruqlikdagi qo`shinlar zimmasiga tushdi. Urushning turli davrlarida Amerika Qo`shma Shtatlari qurolli kuchlarida quruqlikdagi kuchlar soni 75 dan 90 gacha bo`lgan.­%jalb qilingan kuchlarning umumiy soni.
Quruqlikdagi qo`shinlar piyoda (motorli piyodalar) va zirhli bo`linmalar va tuzilmalardan iborat edi. Quruqlikdagi operatsiyalarda havo-desant qo`shinlari va dengiz piyodalarining bo`linmalari va bo`linmalari ham keng qo`llanilgan.



AQSh quruqlikdagi qo`shinlarining o`ziga xos xususiyati juda xilma-xil milliy tarkib va ​​ularning texnik jihozlarining boshqa darajasi edi. Bu bir emas, balki bir nechta davlatlar ular tomonida ekanligi va juda teng bo`lmagan kuchlar qo`yilganligi bilan izohlanadi.
Quruqlikdagi kuchlar muntazam armiyaning birlashgan qurolli tuzilmalaridan iborat edi. Ushbu tuzilmalar strategik va tezkor vazifalarni hal qilishda qo`shinlarning asosiy guruhlari uchun asos bo`ldi. Alohida bo`linmalar va bo`linmalarga nisbatan va har xil
improvizatsiya qilingan otryadlar, ular yordamchi kuchlar sifatida yoki oddiy qo`shinlarni to`ldirish manbalari sifatida ishlatilgan.
Qo`shma Shtatlar tomonidan qo`llaniladigan qaram davlatlarning quruqlikdagi qo`shinlari ona mamlakatlarning oddiy qo`shinlaridan farq qiladigan tashkilot va jihozlarga ega edi. Masalan, Janubiy Koreya armiyasi AQShda o`z harbiy mutaxassislari tomonidan qurollangan bo`lishiga qaramay, qurol-yarog`, harbiy texnika va shaxsiy tarkibning jangovar samaradorligi bo`yicha ona mamlakatlar qo`shinlaridan sezilarli darajada past edi.
AQSHning Vetnamdagi urushida quruqlikdagi qo`shinlarga turli vazifalar yuklangan bo`lib, ulardan eng xarakterlisi: dushman quruqlik qo`shinlarini mag`lub etish; muhim hududlar, ob`ektlar va ma`muriy-siyosiy markazlarni egallab olish va ushlab turish; amfibiya yoki antiamfibiya operatsiyalarida ishtirok etish.
Ushbu muammolarni hal qilish usullari operatsiya teatrining o`ziga xos geografik sharoitlariga va quruqlikdagi kuchlarning holatiga bog`liq edi. Vetnam operatsiyalari teatri sharoitida, partizan otryadlariga qarshi kurashda amerikaliklar quruqlikdagi kuchlarini alohida tuzilmalar, bo`linmalar va hattoki bo`linmalar tomonidan ishlatishga majbur bo`lishdi. Bunday hollarda quruqlikdagi qo`shinlar tomonidan olib borilishi kerak bo`lgan janglar va janglar bosqinchi armiya harakatlarining xarakteriga ega bo`ldi. «Aslida oldingi chiziq yo`q edi. Jang



harakatlar alohida epidemiyalarda bir vaqtning o`zida yoki ketma-ket mamlakatning muhim qismida yoki butun hududida avj oldi», deb yozadi B. Palmer o`zining kitobida283.
Quruqlikdagi kuchlarning borish qiyin bo`lgan teatrlardagi harakatlari ko`pincha qidiruv va jazolash xarakteriga ega edi. Quruqlikdagi qo`shinlar bajargan vazifalariga qarab ozodlik kuchlarini aniqlash va yo`q qilishga yoki bosib olingan hududlarni siqib chiqarishga yoki jangovar hududlarni tashqi kuchlar oqimidan ajratib olishga qaratilgan operatsiyalar va jangovar harakatlarni amalga oshirdi.
Bundan tashqari, Amerika armiyasining quruqlikdagi qo`shinlari uchun «boshqa urush» deb nomlangan 284 ishtirok etish ko`rsatkichi edi.Maqsadlari «boshqa urush» ga xos bo`lgan maxsus ishlab chiqilgan dasturlarda shakllantirilgan: «tinchlantirish»,
aholining asosiy qismini qo`rqitish uchun zo`ravonlik va tahdidlar qo`llash, uning beqaror qismini qo`lga kiritish uchun tarqatma materiallar bilan maqsadni ko`zlagan; vatanparvarlik kuchlarining harbiy, siyosiy va ma`muriy xodimlarini jismoniy yo`q qilish bo`yicha maxsus operatsiyalarni o`tkazishni nazarda tutgan dasturlarni amalga oshirish; xoinlar, mahbuslar va qochoqlarni o`z tomoniga jalb qilish bo`yicha kompleks chora-tadbirlarni o`z ichiga olgan «ochiq qurol» dasturini amalga oshirish.
«Boshqa urush» paytida AQSh quruqlikdagi kuchlarining harakatlari o`zining keng ko`lamliligi, aholiga nisbatan shafqatsizligi bilan ajralib turardi va tajovuzkor voqealar rivojiga nisbatan qasddan jamoatchilik fikrini dezinformatsiya qilishga kirishdi.
Mudofaada tunnellardan foydalanish bo`yicha ibratli xulosalar Vetnam urushi tajribasidan kelib chiqadi. Ularning qurilishi tobe edi