Obektlardan bajariladigan ishlari bo‘yicha to‘g‘ridan to‘g‘ri foydalanish. Psixologik inersiyaning bunday ko‘rinishi tez-tez ko‘rinib turadi. Kamdan kam odamni xayoliga muzni qurilish hom ashyosi sifatida, radio tovushlarini kuchaytirgich bilan shovqinga qarshi qurol yoki o‘t o‘chirish mashinasi bilan muz maydonini to‘latishni amalga oshirish keladi.
Xuddi shunday xulosa qilish mumkin. Psixologik inersiya ko‘p qirrali va har joyda xosil bo‘lishi mumkin. U bilan qanday kurashish kerak? Shuning uchun uni qanday xolatlarda vujudga kelishini bilish va unga yo‘l qo‘ymaslik kerak.
Masalalarni xal qilish jarayonlarida PI ga yo‘l qo‘ymaslik bo‘yicha qator usul va uslubiy vositalarga tadqiqotlar yordamida erishildi.
Mana ular:
Atamalardan kechish
Atamalar orqali obektning texnologik ishlari haqida eski tasavvur (misol, muzyorar muzni yoradi, qachonki muzlar orasidan xarakatlanish, uni qizdirmasdan), moddaning alohida xolatlarini yashiradi va ularni imkoniyatlari to‘g‘risidagi tushunchalarni sayozlashtiradi. (“bo‘yoq” so‘zi ishlatilganda biz suyuq yoki qattiq buyoq deb ananaga muvofiq tushunamiz, aslida esa u gaz xolatida ham bo‘lishi mumkin).
Shuning uchun atamalarni qo‘llashda oddiy so‘zlar bilan almashtirish, texnik bo‘lmagan va katta “bolalarcha” so‘zlar ishlatish va har taraflama maxsus atamalarni chetlash kerak bo‘ladi.
Vazifalarni boshqa texnika yo‘nalishlarida o‘zgartirish va boshqacha atamalar. Buning natijasida xammaga malum takliflar yotadi. Inson ijodiy faoliyati samarali bo‘ladi. Ayniqsa tor doirada fikrlovchi mutaxasislardan yig‘ilganlarga bunday vazifani yuklash yaxshi samara berishi mumkin u aqliy xujum jarayonlarida keng foydalaniladi.
RVS (RVN) boshqaruvchini ishlatish.
U obektni o‘lchovlarini (R), jarayonga ketgan vaqtni (V) va jarayon tan narxini (S) bir necha ming marta ketma-ketlikdagi o‘sishi va kamayishidan iborat.
RVS boshqaruvchisi masalani kutilmagan tarafdan, aniqlanmagan zahiralarini yangi qo‘llanilishi mumkin bo‘lgan yo‘nalishlarni ko‘ra bilishga undaydi.
PI bilan kurashda texnik yechimlarni mahsus usullar, texnik tizimlar rivojlanishi qonuniyatlarini xisobi va mahsus fondlarning fizik, ximik, geometrik va boshqa samaralarini ishlatish taklif etiladi.
Bundan tashqari shahsiy ijodiy faoliyatda PI tasirini kamaytirish uchun tasavvurni rivojlantirish, yechiluvchanlik va fikrlarga qo‘shilishni oshirish uchun qator mashqlarni tavsiya etish mumkin. Uning uchun mumkin:
Obektning yashirin xususiyatlarini ko‘ra bilish. Masalan, oddiy gugrt qanday yashirin xususiyatlarga ega? Aniq namoyon shula paydo bo‘lishi, issiqlik geometrik o‘lchamlarga egaligi. Yashirin hususiyatlarga erishi, zaharliligi, rangining o‘zgarishi va yonganda og‘irligini o‘zgarishi hisoblash mumkin. Shunga o‘xshab xar bir oddiy predmetning yashirin xususiyatlarini qidirish.
Malum obektlarni yangicha qo‘llashni aniqlash. Ana shu gugurtni sigaretani yoki olov yoqishdan tashqari qurilish materiali, quloq va tish kovlash, xisob cho‘plari va boshqa xollarda qo‘llash mumkin.
Fantastik xikoyalar va ertaklarni yozib ko‘rish. Dj. Rodarining “Fantaziya grammatikasi” kitobi ertaklar yozish bo‘yicha yaxshi darslikdir.
Fantastiya ko‘rinishlarni o‘ylab topish, kutilmagan shart sharoitlar va hodisalar olamida o‘zini his qilish tabiati (tortish kuchlari yonga yoki tepaga, planeta gazdan yoki umuman suyuqlikdan va boshqalar)
5.Assotsiativ fikrni rivojlantirish( qo‘shish va ko‘paytirish).
(a+b)+s =a + ( b + s ). [ ab ]*c = a[ bc ] buning uchun uzun zanjir holatidagi assotsiativlik mashqlarini ikki xil bayon etish bilan ular orasidagi bog‘liqlikni ko‘rish mumkin bo‘ladi. Masalan, ‘Telefon chiringlayapti....... qor ko‘chkini bo‘layotibti’. Mana shu yerlardagi zanjirlardan birini ko‘rsatsak: qachonki telefon chiringlaganda –siz seskanasiz, chunki sizning dam olish vaqtingizdagi qo‘ng‘iroqdan ko‘p narsa kutsa bo‘ladi, haqiqatdan sizni tezda ishga chiqishni so‘rashai- u yerda siz tomoningizdan ishlab chiqilgan tizimda uzilish yuz bergan, shuning uchun siz o‘sha joyga tezda kamandirovka bilan borishingizni taqazo qiladi, tezda siz tayyorlanib buyurtmachi so‘rovi bilan pomirga uchib borasiz, u yerga borganingizdan kiyn esa siz tizimni ijrochilar tomonidan notog‘ri ishlatishganini aniqlaysiz va siz uni tezda sozlab qayta ishga tushirasiz, bu bilan hali kamondirovka vaqti tugamaganligi uchun toqqa chiqishni hohlab qolasiz va yaqin balandlikka chiqasiz, havo toza – ajoyib siz hursandligingizdan qattiq qichririb yuborasiz va oqibatda tog‘dan ko‘chkinko‘chadi.
Biz tizimni -10-15 qadam oldin hayolan ko‘rib chiqdik, buni yanada rivojlantirish, davom ettirish mumkin.
Bu mashqlarni bajarishda tizimdagi assosiativlikni aniqlash va davomiyroq bo‘lishini kurish ko‘rak. Erkin holatda bu uslublarni ishlata olgan odam o‘zining fikirlarini o‘tkazish va asoslash xususiyatiga ega bo‘ladi hamda kerak joyda oqni – qora yoki qorani oq deb ayta oladi.
Biz faqat ba’zida PIlar va ular bilan kurashish xaqida kshrib chiqdik holos. Albatta bitta mavzuda ularning hammasini yuritish imkoniyatlaridan cheklanganmiz. Hayotda psixologik inersiya holatlari har xil ko‘rinishlarda,hvr xil joylarda va har xil toifa odamlar orasida ularning hayotida sodir bo‘ladi. Faqat bulardan aldanib qolmaslik va o‘z vaqtida to‘g‘ri xulosa chiqarish samarvli bo‘ladi.
