Aql – idrok koefitsentini aniqlash

Yangi fikrlarni tan olmaslik va to‘liq inkor etish. Unga ikki yuzlamachilik qilish mumkin. Biz ularda bir holatni ko‘rdik: o‘zida bilimni yetishmasligi va taklifni asoslanmagan xolda rad eta olmasligi. Boshqacha ko‘rinishda xam: bir qancha misollarni sanab, tadqiqot natijalaridan foydalanishni inkor etgan yoki qisman imkoniyatlarni ishlatgan xolda. Bu yerda odam o‘z mavqei, amali , lavozimi va boshqalarni saqlash uchun yangi g‘oyalarga qarshi chiqishini aytib o‘tish kerak bo‘ladi, Biz faqat tan ololmay adashgan xolatlarni ko‘rayotibmiz. Bunga misollar:
O‘z vaqtining ilg‘or odamlaridan biri bo‘lgan rus xarbiy ishlar bo‘yicha fikr egasi general Dragomirov yangi yaratilgan pulemyot to‘g‘risida : Agar bitta odamni bir necha marotaba o‘ldirish imkoniyatiga ega bo‘lgan, minutiga 600 ta o‘q otadigan , ya’ni sekundiga 10 ta o‘q bilan bir odamni yiqilayotganiga qaramasdan yana bir necha o‘q bilan otadigan qurol ajoyib bo‘lar edi degan edi. Yiqilayotgan odamni qayta-qayta o‘q bilan siylash shartmikan degan savol paydo bo‘ladi. To‘g‘ri , o‘qni sochib otishga moslashtirish, ya’ni bunda sekundiga pulemyotni yo‘nalishini 10 marotaba o‘zgartirish imkoniyati bo‘lmaydi. O‘zgartirish imkoniyati bo‘lganda ko‘pgina o‘qlar besamar ketar edi. Faqat to‘daga qarab otish boshqa, ammo qanday ahmoq (tentak) olomonni bundas qo‘yib beradi. Stvolni qizib ketishi-chi?
Ha, lekin sovitish-chi deb rad etishdi.Uni sovitish mumkin, lekin bahtga qarshi o‘zi bilgan xovuzni o‘zi bilan birga olib yurish mumkin emas, hatto ba’zi xollroda o‘zi chanqoqni qondirishi uchun suv bo‘lmay qoladi.Ko‘rganimizdek general Dogomirov yetarli ishogch bilan pulemyotni kerak emasligini isbotladi.Shunga o‘xshash xolatlarni ko‘plab tarixdan ko‘rish mumkin.
Xatto taniqli tadqiqotchilar ham ba’zi xolatlarda psixologik inersiyaga tushadilar. Misol uchun , ko‘pgina tadqiqot va kashfiyotlar muallifi T.Edison ham telefon bilan qachondir Atlantik okean orti bilan gaplashishni inkor etgan edi. Lekin Edison xayotli davrida bu fikr amalga oshirilgan. Boshqa xolatlarda taniqli odamlarning aytganlari psixologik inersiya xolatida tan olingan.
Taniqli olim Aristotel o‘z vaqtidagi bayonnomalarida pashshani oyoqlari 8 ta deb takidlagan. Bunga deyarli 2 ming yil odamlar ishonib kelgan. Ular oltita ekan. Haqiqatda ulug‘ olimning xurmat yuzasidan shuncha vaqt odamlarda bu fikrga xech qanday shubha uyg‘otgani yo‘q. Xozirgi vaqtlarda ham shunday xollarga misollar keltirish mumkin, psixologik inersiya ko‘rinishida( Fil to‘g‘risidagi latifa).