Аплв1тот1 Jill. V b tk kaffTAlv grant bulalari

0 ‘ n y e t t i n c h i b o b
PAMPASLAR
Argentina pampaslari o‘ttiz to‘rtinchi va qir-qinchi janubiy kengliklar orasida cho‘zilib yotadi. «Pampa» araukancha so‘z bo‘lib, «o‘t. bosgan te-kislik» degan ma’noni bildiradi, bu nom esa bu yer-lardagi qirlarga juda mos tushgan. Pampaslarning g ‘arbiy qismida o‘sadigan daraxtsimon mimozalar va sharqiy qismdagi barra o‘tlar unga o‘ziga xos husn bag‘ishlaydi. Bu o'simliklarning hammasi yerning ustki qatlamiga ildiz otadi, uning tagida qizil yoki sariq qum aralash tuproq qatlami bor.
Amerika pampaslari ham xuddi Ulug‘ Ro'llar mamlakatidagi savannalar yoki Sibiriya cho‘llari sin-gari o'ziga xos geografik hodisadir. Pampaslarning iqlimi kontinental bo‘lganidan qishining sovuqroq va yozing issiqroq bo‘lishi bilan Buenos-Ayres viloyati iqlimidan farq qiladi. Pagenalning so'ziga qaraganda, okean yozda emib oigan issiqni qishda sekin-asta yer­ ga berar ekan. Ana shuning uchun materikning

136

ichkari qismidagi iqlimga qaraganda orollar iqlimi mu’tadilroq bo'ladi1. Pampaslar g ‘arbiy qismining iqlimi ana shuning uchun Atlantik okean sohillarida-gi iqlimdan farq qiladi. Pampaslarning g'arbiy qismi-da qishda qahraton sovuq, yozda jazirama issiq bo‘la-di, ob-havo keskin o'zgarib turadi. Kuzda, ya’ni aprel va may oylarida ko‘p yomg‘ir yog'adi. Lekin biz tasvir qilayotgan paytda havo quruq, kun nihoyatda issiq edi.
Tong paytida sayohatchilar oldindan yo‘nalishni aniqlab olib, yana yo'lga tushdilar. Daraxt va buta-larning ildizi bilan mahkamlangan yer tamomila qat-tiq bo‘lib qoldi. Medanoslar hosil qiladigan mayda qum tamom bo‘ldi, havoda to‘zg‘ib yurgan chang ham orqada qoldi.
Otlar baland o‘sgan o'tlar orasidan dadil yurib bo-rardilar. Hindular bu o‘tlar orasiga kirib moma-qaldiroqdan yashirinadilar. Har zamonda majnun tol-lar va chuchuk suvli yer yaqinida o‘sadigan mahalliy gygnerium argenteum o‘simliklari o‘sib yotgan zax-kash pastliklar uchrab qolardi, lekin ular tobora kam uchray boshladi. Bunday pastliklarda suvni ko'rishi bilan otlar paytdan foydalanib, g o ‘yo suv zapas qilib olishga uringandek to'yib suv ichib olardilar. Talkav atrofni ko‘zdan kechirib va juda xavfli zaharli ilon — xolinaslarni cho‘chitib, oldinda borar edi, bu xoli-naslarning chaqishidan hatto buqalar bir soatga qol-may o'ladi. Talkavning epchil oti xo'jayinining orqasidan ketayotganlarga yo‘l ochib, qalin o'sgan bu-talar ustidan sakrab-sakrab borardi.
Bu tekis qirlardan yurish qiyin emas edi, shuning uchun otryad tez ilgarilib bordi. Qir hech o‘zgarmas-di: yuz mil atrofda biror katta tosh u yoqda tursin, mayda shag‘al ham uchramasdi. Yurakni siqib yubo-radigan darajadagi bunchalik bir xil manzara hech qayerda bo‘lmasa kerak! Hech kim hech narsa ko‘rmaydigan bu xildagi yo‘lda ham qiziqadigan biror narsa topa olish uchun Paganel singari shavq-zavqqa to'lgan olim bo‘lish kerak. Uning diqqatini nima tor-tardi? U bu savolga javob berishga qiynalgan bo‘lardi. Uning diqqatini biror buta yo, ehtimolki, o‘t tortardi.
1Islandiyada qish Lombardiyadagiga qaraganda yumshoq bo‘lishin-ing sababi shu. ( M u a l li f izohi.)

137