Apikompleksa (Apicomplexa) yoki Spora hosil qiluvchilar (Sporozoa) kenja tipi. Gregarinalar (Gregarinea) sinfi. Vakil: gregarina (Gregarina sp.). Tuzilishi va rivojlanish sikli



Download 404,12 Kb.
Sana23.01.2022
Hajmi404,12 Kb.
#402186
Bog'liq
11-mavzu zoo

Apikompleksa (Apicomplexa) yoki Spora hosil qiluvchilar (Sporozoa) kenja tipi. Gregarinalar (Gregarinea) sinfi. Vakil: gregarina (Gregarina sp.). Tuzilishi va rivojlanish sikli.

9-2 Bio

Sporalilar (Apicomplexa, Sporozoa) kenja tipi.

  • Sporalilar (Apicomplexa, Sporozoa) kenja tipiga kiruvchi hamma hayvonlar turli hayvon va inson organizmida parazitlik qilib hayot kechirishga  moslashgan. Ba’zilari hayvon  to‘qimalarida, jigarida ichagida va odamning qonida hayot kechiradi. 5 ming turi bor. Bu kenja tip uchta sinfga  bo‘linadi.
  • 1. Gregorinalar ( Gregarinea) sinfi. Tuzilishi, ko‘payishi usuli bilan boshqa sporalilardan farqlanadigan gregorinalar faqat umurtqasiz hayvonlarda (chuvalchang, mollyuskalar) ba’zilari esa turli hashoratlarning ichagida, tana bo‘shlig‘ida parazitlik qilib yashaydi. Gregorinaning tanasi deytomerit, protomerit va epimerit degan qismlardan iborat bo‘lib, deytomerit qismida kattagina yadro bo‘lib, ektoplazmadan tuzilgan epimerit qismi ichak ho‘jayralariga yopishishga xizmat qiladi.
  • 2. Koksidiyalar(Сoccidia) sinfi. Sporalilarning eng xarakterli guruhi bo‘lib, deyarli hamma turlari ichak ho‘jayralarining parazitlari hisoblanadi. Bular turli hayvonlarda uchraydi.
  •           Bularga vakil Eymeriya  uy quyonlarining ichagida parazitlik qiladi. Bularda shunday hususiyat borki quyon eymeriyasi otga yuqmaydi, har bir hayvonning maxsus o‘zining koksidiyasi mavjud. (Koksidiyalarning rivojlanishi gapiriladi).
  • 3. Qon sporalilar (Hematozoa) sinfi. Bular umurtqalilar, jumladan insonning qonida, qon tanachalarida parazitlik qiluvchi bir ho‘jayralardir. Bular ikkita organizmda qushlar va qon so‘ruvchi chivinlarda biridan ikkinchisiga o‘tib hayot kechirishga moslashganligi harakterlidir. Bezgak qo‘zg‘atuvchisi (Plasmodium sp.). insonning jigar va qon ho‘jayralarida yashab xavfli “isitma bezgak” (malyariya) kasalligini keltirib chiqaradi. Ular odam qonida har 48 soatda bir ko‘payadi. Hozirgi paytda bezgak hosil qiluvchi plazmodiylarning 4 ta turi ma’lum.
  • Sporalilar (Sporozoa) — bir hujayralilar kenja dunyosiga mansub hayvonlar tipi. Xivchinlilardan kelib chiqqan. S. turli hayvonlar va odamning hujayra, toʻqima va organlarida parazitlik qilib, ogʻir kasalliklarni keltirib chiqaradi. Parazit hayot kechirish taʼsirida tana tuzilishi birmuncha soddalashgan. Harakatlanish organoidlari, qisqaruvchi va ovqat xazm qiluvchi vakuollari rivojlanmagan. Hayot sikli spora xrsil qilish bilan tugallanadi; spora qobigʻi parazitni noqulay muhit taʼsiridan himoya qiladi. S. hayot siklida jinssiz, jinsiy va sporogoniya jarayonlari almashinib turadi. Jinssiz koʻpayish hujayraning koʻp marta boʻlinishi (shizogoniya), jinsiy koʻpayish esa koʻpchilik sporalilarda ikki xil tipdagi gametalar (anizogametalar)ning kopulsiyasidan iborat.
  • Faqat fegarinalar bir xil tipdagi gametalar (izogametalar) gʻosil qiladi. Zigotasi, odatda, qalin pust bilan uralgan boʻlib, ootsista deyiladi. Ootsista ichida sporogoniya natijasida sporozoitlar hosil boʻlishi bilan parazitning rivojlanish sikli tugallanadi. S. tipiga 400 dan ortiq tur kiradi. S. tipi fegarinalar va koksidiyasimonlar sinflariga ajratiladi. Ayrim S.ning rivojlanishi bitta xujayinda oʻtadi (koʻpchilik koksidiyalar) va ootsistlari yordamida tarqaladi. Boshqa S.ning rivojlanishi ikkita xoʻjayinda, yaʼni jinssiz koʻpayishi bir xoʻjayinda, gametogenez va sporogoniya davrlari boshqa xoʻjayinda oʻtadi. Bunday S. hayvonlar va odamga alimentar yoʻl bilan (zararlanmagan hayvon zararlangan hayvonni yeyishi) yoki qon soʻruvchi hasharotlar orqali (bezgak parazitining chivin opkali yuqishi) oʻtadi.

Gregarinalar (Gregarinina) —

  • Gregarinalar (Gregarinina) — sporalilar tipining sinfi. 500 ga yaqin turi bor. Turli umurtqasiz hayvonlarda, asosan boʻgʻimoyoqlilarda parazitlik qiladi. Uz. 10—15 mkm dan 16 mm gacha. Tanasi choʻziq, chuvalchangsimon; baʼzan dumaloq (tana boʻshligʻida parazitlik qiladigan G.). Koʻpchilik G. tanasining oldingi qismi ichak devoriga yopishadigan organoid-epimerit hosil qiladi. Tanasi pellikula qobiq bilan qoplangan, koʻpincha koʻndalang toʻsiq bilan 2 qismga: oldingi protomerit va keyingi deytomeritga boʻlingan. G. ichak devori yoki tana boʻshligʻida, baʼzan jinsiy bezlarda parazitlik qiladi. Asosan jinsiy yoʻl bilan koʻpayadi.

SPORALILAR  (SPOROZOA)  TIPI

  • Sporalilar -  turli hayvonlar va odam organizmida parazitlik qiluvchi 
  • bir hujayrali organizmlar.  Parazit hayot kechirish ta’sirida ularning tana 
  • tuzilishi ham birmuncha soddalashadi. Ularning harakatlanish organoid­
  • lari, qisqaruvchi va ovqat hazm qilish vakuollari rivojlanmagan. Lekin hayot 
  • sikli ancha murakkab b o iib , jinssiz, jinsiy va sporogoniyajarayonlari al- 
  • mashinib  turadi.  Jinssiz  k o ‘payishi  hujayraning  k o ‘p  marta boiinish i  (shizogoniya)  dan  iborat.
  • Jinsiy  ko'payish  ko'pchilik  sporalilarda  ikki  xil  tipdagi  gametalar 
  • (anizogametalar)ning kopulyatsiyasidan iborat. Faqat gregarinalar bir xil 
  • tipdagi gametalar (izogametalar) hosil qiladi. Zigotasi odatda qalin po'st 
  • bilan o'ralgan bo'lib, oosista deyiladi.  Oosista ichida sporogoniya nati­
  • jasida sporozoitlar hosil bo'ladi. Birqancha sporalilarda sporozoitlar ham 
  • qattiq qobiq hosil qiladi. Sporozoidar hosil bo 'Iishi bilan parazitning rivojlan­
  • ish sikli tugallanadi. Sporalilar zigotasining dastlabki bo iinishi meyoz yo 'li 
  • bilan boradi. 

Download 404,12 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham:




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish