Аҳоли пунктининг канализация тизимини лойихалаш

6. Канализация тармоғининг гидравлик ҳисоби
Тармоқнинг гидравлик ҳисобини қилишдан мақсад, маълум сув сарфида қувурларнинг диаметрини, сув оқимнинг тезлигини, қувурлардаги тўлдириш даражаси, ҳисобий сарфларни ўтказа олувчи қувур нишаблигини ҳамда қувурни ётқизиш чуқурлигини аниқлашдир. Канализация тармоғида тезлик минимал ва максимал қийматларидан ошиб кетмаслик керак:

Vмин=0,7м/секd=150мм Vмин=0,8м/секd=300мм Vмин=0,9 – 1,15м/секd=450 –900мм Vмин=1,15 – 1,3м/секd=1000мм

металлқувурларучун Vмак=8м/сек нометалл қувурлар учунVмак=4м/сек

3. Қувур ва каналлар учун энг кичикнишаблик оқова сувлар тезлигининг рухсат этилган минимал кийматига боғлиқ ҳолда қуйидагича белгиланади:
d=150мм i_мин=0,008
d=200мм i_мин=0,006
Махаллий шарт–шароитларни ҳисобга олган ҳолда баъзи пайтлари энг кичик нишабликнинг қуйидаги қийматлари рухсат этилади:

d, мм	150	200	250	300	350	400	500	600	700
	0,007	0,06	0,004	0,0035	0,003	0,0025	0,0025	0,002	0,0015

Канализация тармоғида сув қисман тўлиб оқади. Бу биринчидан майда заррачаларнинг қувур орқали чиқиши учун қулай шароит яратса, иккинчидан оқова сувдаги захарли газ ва қўланса ҳидларнинг чиқиб кетишига ёрдам беради; учинчидан ҳисобий сув сарфидан каттароқ сув сарфларини ўтказиш учун кўшимча юза бўлади.

Диаметр мм	Минимал тезлик м/сек
	0.6	0.7	0.75	0.8
150 – 250	0.7	–	–	–
300 – 400	–	0.8	–	–
450 – 900	–	–	0.9-1.15	–

Канализация тармоғини трасса бўйича лойиҳалашда қувурларда сув музлаб қолмаслиги, динамик кучларга бардош бериши ва ён томондан келиб қўшилувчи тармоқларнинг уланиши осон бўлишини таъминлаш шарти билан иложи борича қувурни жуда катта чуқурликка ётқизмасликка ҳаракат қилиш керак. ҚМваҚ2.04.03–97 нинг 4,8 бандига асосан d–500мм гача бўлган қувурларни тупроқнинг музлаш чуқурлигидан 0,3м пастда, лекин ер юзасидан 0,7м дан кам бўлмаган чуқурликда ётқизиш қабул қилинади.
H_мин =h_муз+d


Бўлаклардаги сув сарфини топиш жадвали10 – жадвал

Бўлаклар Номи	Оқова сув модули, qo	Йўлдош сув сарфи			Ёнлама сув сарфи			Транзит сув сарфи qтран	Ўртача сув сарфи qўрт	Kумум	Ҳисобий сув сарфи qхис=qўр·Kум	Жамланма сув сарфи		Бўлак сув сарфи qбўлак
		Квартал номи	Квартал майдони F, га	Qйўл=qo·F	Квартал номи	Квартал майдони F, га	Qёнл=qo·F					махаллий	транзит
1-2	0,07	2; 1/3	11.9	0.84					0.84	2.5	2.1	-	-	2.1
2-3	0,07	3 1/3; 4½; 6½; 5 1/3	16.28	1.14	1½; 3 1/3; 11½	7.19	0.5	0.84	2.48	2.5	6.2	-	-	2.1
3-4	0,07	5 1/3; 8 1/3	7.37	0.52	6½; 11½; 12½; 7½	22.9	1.61	2.48	4.61	2.5	11.53	-	-	11.53
4-5	0,07	8 1/3; 17 1/3	5.29	0.37	1½; 14½;15½; 4½; 5 1/3; 16½	21.53	1.51	4.61	6.49	2.38	15.45	-	-	15.45
5-6	0,13	17 1/3; 18 1/3	3.17	0.41	7½; 12½;8 1/3; 9½; 10½	25.46	3.31	6.49	10.21	2.09	21.34	-	-	21.34
6-7	0,13	18 1/3; 20½	2.65	0.34	14½; 19; 15½; 16½; 17 1/3; 20½	16.85	2.19	10.21	12.74	2.04	25.98	-	-	25.98
7-ТИ	0,13	-	-	-	18 1/3; 9½; 10½; 13	11.7	1.52	12.74	14.26	2.01	28.66	19.93	-	48.92

6 – расм. Канализация тармоғининг бошланғич чуқурлигини аниқлаш


Қувурларни ётқизишнинг бошланғич чуқурлиги формуласи:

бунда: h–квартал ичидаги тармоқнинг ётқизиш чуқурлиги, h>0.7+ ;
квартал ичидаги тармоқнинг нишаблиги;
L– ҳовли қудуғидан назорат қудуғигача бўлган тармоқнинг узунлиги;
l–назорат қудуғидан кўча қудуғи орлиғидаги тармоқ узунлиги.
Агарда бошланғич чуқурлик бўйича маълумот етарли бўлмаса, у ҳолда =1,5 –2,0 м қабул қилинади.
– биринчи бўлакдаги коллектор диаметри.
Тармоқнинг гидравлик ҳисобини бажаришда ҳар бир бўлакда қуйидаги шартлар бажарилиши керак:
а) сув йўналиши бўйлаб қувур диаметр ўсиб бориши; d_i≤d_i+1;
б) ҳар бир бўлакдаги тезлик ўзидан олдинги бўлакдаги тезликдан кичик бўлмаслиги; V_i ≤V_i+1;
в) бўлакдаги тезлик қиймати минимал қийматдан кичик ва максимал қийматдан катта бўлмаслиги; V_мин< V_iмакс;
д) бўлакдаги қувурнинг тўлдириш даражаси максимал қийматидан ошмаслиги керак, яъни h/d_i< h/d_max.
Коллектор туби сатхи қуйидаги формула бўйича топилади.
Бошида
Охирида
бу ерда: –қувурнинг тушиши баландилиги бўлиб, қуйидагича топилади:

Қувурдаги сув сатҳи формуласи:

бу ерда: ∇ер – бўлакнинг боши ва охиридаги тугунларнинг ер сатхлари;
Z_i,Z_iн – бўлакнинг боши ва охири коллектортуби сатхлари;
h_c – коллектордаги сувнинг баландлиги,h_c = h/d*d.
Қудуқ чуқурлиги формуласи:
Тармоқнинг гидравлик ҳисоби жадвал кўринишда бажарилади (2– илова).
Бош коллекторнинг гидравлик ҳисоби бир вақтнинг ўзида жадвалда ва тармоқнинг бўйлама қирқимида олиб борилади. Бунинг учун дастлаб ер юзаси чизиб олинади. Ҳар бир бўлакда ҳисобий сув сарфи, тезлик, қувур диаметри, тўлдириш даражаси, нишаблик қийматлари кўрсатилади. Лойиҳада қувурни ётқизиш ишларининг очиқ усулини қабул қиламиз. Бундай ҳолда қувурнинг рухсат этилган энг катта чуқурлиги тармоқни ётқизиш ишларининг турига ва тупроқ таркибига боғлиқ ҳолда, тошлоқ тупроқларда 4– 5 метр; нам сурилувчи тупроқларда 5 – 6 метргача рухсат этилади. Коллекторларни ётқизиш сатҳи анча чуқурлашиб кетса, оқова сувларни тозалаш иншоотларига ўзиоқар равишда олиб боришини таъминловчи канализация насос станциялари ўрнатилади.
Ўзиоқар канализация тармоғи сопол, асбестоцемент ва пластмасса қувурлардан лойиҳаланади.


Бош коллекторнинг гидравлик хисоби
11 – жадвал

Бўлаклар номи	Узунлик, l, м	Сув сарфи, Q, м^3/с	Диаметр, d, м	Нишаблик, i	Тезлик, V, м/с	Тулдириш даражаси, h/d	Сув баландилиги, h	Қувурнинг тушиш баландлиги h= i·l	Ер сатхи Zер		Коллектор туби сатхи Zкол		Сув сатхи		Қувурни ётқизиш чуқурлиги
									бошида	охирида	бошида	охирида	бошида	охирида	бошида	охирида
1	2	3	4	5	6	7	8	9	10	11	12	13	14	15	16	17
1-2	8.5	2.1	150	0.007	0.51	0.27	0.0011	5.95	316.4	313.9	314.9	308.95	314.9011	308.9511		4.95
2-3	4.5	2.1	200	0.006	0.63	0.33	0.0012	2.7	313.9	313.7	308.9	306.2	308.9012	306.2012		7.5
3-4	5.6	11.53	250	0.004	0.64	0.37	0.001	2.24	313.7	312.1	306.15	303.91	306.151	303.911		8.19
4-5	2	15.45	250	0.004	0.69	0.46	0.001	0.8	312.1	311.7	303.91	303.11	303.911	303.111		8.59
5-6	5.6	21.34	300	0.0035	0.7	0.46	0.0011	1.96	311.7	310	303.06	301.1	303.0611	301.1011		8.9
6-7	1.5	25.98	300	0.0035	0.72	0.48	0.0011	0.53	310	309.6	301.1	300.57	301.1011	300.5711		9.03
7-TI	1	48.92	300	БОСИМЛИ					309.6	309.5	300.57