Anorganik, analitik, fizik va kolloid kimyo kafedrasi anorganik kimyo

VISMUT. Metallik xossalari shu guruhdagi boshqa elementlardan kuchliligi bilan farq qiladi. Tabiatda erkin holda va birikmalar holida ko’p tarqalgan. Vismutli oxra – Bi₂O₃. Vismut yaltirog’I – Bi₂S₃.
Vismut pushti rangli yaltiroq metall. Suyuqlanish temperaturasi 271ºC.
4Bi + O₂ = 2Bi₂O₃
Sariq rangli vismut (III) oksidi nitrat kislotada eriydi:
Bi₂O₃ + 6HNO₃ = 2Bi(NO₃)₃ + 3H₂O
Bi(NO₃)₃ + 2H₂O = Bi(OH)₂NO₃ + 2HNO₃
Bi(OH)₂NO₃ = BiONO₃ + H₂O
Hosil bo’lgan tuz vismutilnitrat deyiladi.
Bi + 4HNO₃ = Bi(NO₃)₃ + NO + 2H₂O
Bi + 6H₂SO₄ = Bi₂(SO₄)₃ + 3SO₂ + 6H₂O
Vismutin (BiH₃) juda beqaror hosil bo’lgan zahoti darhol parchalanadi.
Tuzlarga ishqorlar ta'sir ettirib gidroksidi olinadi:
Bi(NO₃)₃ + 3NaOH = Bi(OH)₃ + 3NaNO₃
BiCl₃ – kuchli gidroskopik modda, gidrolizga uchraydi.
BiCl₃ + H₂O = BiOCl + 2HCl
Bi₂S₃ – qora qung’ir rangli cho’kma.
BiCl₃ + 3H₂S = Bi₂S₃ + 6HCl
Vismut (III) birikmalari tibbiyotda ishlatiladi. Toza vismut yadro reaksiyalarida issiqlik o’tkazuvchi modda sifatida ishlatilishi ma'lum.
Vismut – 50%, qo’rgoshin – 25%, qalay – 12,5% va kadmiy – 12,5% qotishma 70ºC da suyuqlanib, o’t o’chirgich probka sifatida ishlatiladi.
Bi₂O₅ – qizil qora rangli kukun modda. HBiO₃ – kislotaning tuzlari ma'lum (NaBiO₃). Bu tuz kuchli oksidlovchi.
Mishyak, surma va vismutning tibbiyotdagi o’rni.
Mishyak va uning birikmalari juda zaharli moddalar, shunga qaramasdan ular meditsinada ishlatiladi. KAsO₂ juda ham oson olinadi:
K₂CO₃ + As₂O₃ = 2KAsO₂ + CO₂
Hosil bo’lgan tuz nerv sistemasi juda bo’shashganda, anemiya kasalligida ishlatiladi.
Na₂HAsO₄ 0,5 va 1,0 % eritmalar sifatida kamqonlikda va nevroz kasalliklarida buyuriladi. As₂O₃ nevroz va nevrastaniyada va teri kasalliklarida ishlatiladi. Shuningdek stomatologiyada ham ishlatiladi.
Vismutning nitratli tuzlari bir necha xil holatda antiseptik sifatida oshqozon ichak yallig’lanishida ishlatilishi ma'lum. Vismut juda ko’p organik birikmalar tarkibiga ham kiradi (kseroform, dermatol va boshqalar).