Qayta milliy san'ati qurish davrida qo’shiqchilik Qayta qurish yillari qo’shiqchilik sa'nati uchun ham og’ir sinovlar davri bo’ldi. Agar 1985-yilda O’zbekiston bo’yicha 13 ta konsert muassasalari ijodiy faoliyat ko’rsatgan bo’lsalar, 1988-yilda bu raqam 7 tani tashkil etadi. Bu hol respublikada konsertlar (1985-yilda 8000, 1988-yilda 5200) va ulardagi tomoshabinlar (1985-yilda 2267000, 1988-yilda 2133000) sonining keskin kamayishiga sabab bo’ldi. Konsert tashkilotlarining ijtimoiy obro’sizlanishi boisi repertuar masalasiga mafkuraviy tazyiqning kuchliligida edi. Milliy qo’shiqlar «sinfiylik»ka yot deb, madaniy me-rosga ijobiy munosabat esa millatchilik ko’rinishi sifatida talqin qilinishi 80-yillarning ikkinchi yarmida o’zbe-kistondagi mafkuraviy rahbariyatning katta xatosi bo’ldi. Madaniyat sohasini xodimlar bilan ta'minlash masalasi ham juda og’ir kechdi. Xususan, 1989-yilda O’zbekiston Respublikasi Madaniyat vazirligiga qarashli klub muassasalarida xizmat qilayotgan 7261 xodimning faqat 1179 tasi, ya'ni 16,2%igina oliy, 35,2%i o’rta max-sus ma'lumotga ega edi. Resupblika viloyatlari bo’yicha tahlil qilganda bu ko’rsatkich yanada beqaror bo’lganini ko’rish mumkin. Masalan, Xorazm viloyatida oliy ma'lumotli madaniyat xodimlari 20,8% ni tashkil etgan holda, Sirdaryo viloyatida bu raqam 8,5%ni, Buxoroda 10,l%ni tashkil qildi.
Kommunistik mafkura, ma'muriy-buyruqbozlik ti-zimiga asoslangan dunyoqarash va mustabid boshqaruv usuli O’zbek milliy madaniyatini kamsitish yo’lidan bordi. Bu o’tmish madaniyatimiz, milliy merosimizga munosabatda ayniqsa aniq ko’rindi. Ma'lumki, o’zbe-kiston o’zining boy madaniy va tarixiy yodgorliklari bilan jahonni doim lol qoldirib kelgan. Biroq ularni asrab-avaylab, kelgusi avlodlarga yetkazish rasmiy siyosat «buyurtma»si bilan amalda yo’qqa chiqarildi.
1989-yilda O’zbekiston bo’yicha 9310 ta harakatsiz madaniy va tarixiy yodgorliklar hisobga olingan. Ulardan faqat 6466 tasi, ya'ni 70% i davlat muhofazasiga olingan. Davlat muhofazasiga olingan yodgorliklarni saqlash, ta'mirlash ishlari ham o’lda-jo’lda bo’lgan.
Tarixiy-madaniy yodgorliklar, obidalardan boshqa maqsadlarda foydalanish ayniqsa avj oldi. Toshkent shahrining o’zida yigirmaga yaqin yodgorliklar ijarachi-lar, turli tashkilotlar, korxonalar tomonidan band etildi. Ko’plab joylarda o’ta mas'uliyatsizlik oqibatida tarixiy obidalar, xalq madaniy merosi yo’q qilindi. Navoiy viloyatining Xatirchi tumani hududidagi Soqitepa, 1-Uchtepa, Kattatepa, Zartepa, Shag’altepa, Baxcbika-lontepa kabi qo’rg’onlar vayron etildi. Shunday qilib, 80-yillarning ikkinchi yarmida O’zbek milliy madaniyatida ma'lum siljishlar ro’y berdi. Biroq ma'naviy sohaga kommunistik mafkura ta'siri hali juda kuchli edi va uni to’liq bartaraf etmasdan milliy va bay-nalmilal madaniyatni umumxalq ijtimoiy ongiga singdirib bo’lmasdi.
Do'stlaringiz bilan baham: |