Annotasiya

Fəal təlim metodu elə təlim metodudur ki, dərs prosesində mü­əl­limlə şagird arasında qarşılıqlı əlaqə, münasibət, ünsiyyət, müəl­lim-şagird əməkdaşlığı vardır. Şagirdlər passiv dinləyici deyil­lər. Onlar dərsin fəal iştirakçılarıdır, müəllimin yaxın köməkçisi­dir­lər. Əgər passiv təlim metodunda müəllim əsas fiqur, əsas sima idisə, indi müəllim və şagird birlikdə dərsin əsas qurucusu, təşkilatçılarıdır.
Fəal təlimdə müəllim və şagird eyni səviyyədə, eyni dərəcə­də­­dirlər. Əgər passiv dərs avtoritar, avtokratik üsulda qurulursa, fəal dərs tipində əməkdaşlıq, işgüzarlıq, demokratik prinsiplər öz əksini tapır.
Fəal təlimdə müəllim şagirdə təsir göstərdiyi kimi, şagird də mü­əllimə təsir göstərir. Fəal təlimdə müəllim şagirdə öyrətdiyi ki­mi, müəllim özü də şagirddən öyrənir. Fəal təlimdə qarşılıqlı dia­loq, əməkdaşlıq hökm sürür. Fəal təlimi sxem şəklində aşağıdakı kimi göstərə bilərik.


F əal təlim

Fəal təlimin prinsiplrini aşağıdakı kimi qruplaşdırmaq olar:

1. 
   Şəxsiyyətə yönəlmiş təlim prinsipi
   
2. 
   Fəal idraki prinsip
   
3. 
   İnkişafetdirici təlim prinsipi
   
4. 
   “Qabaqlayıcı təlim” prinsipi
   
5. 
   Təlim-tərbiyənin çevikliyi prinsipi
   
6. 
   Əməkdaşlıq prinsipi
   
7. 
   Dioloji təlim prinsipi
   

Fəal və interaktiv təlim anlayişlarının bir çox cəhətləri bir-birilə çox yaxın və ümumidir. Belə ki, hər iki metodla keçilən dərs şa­gird­ləri fəallışdırmağa yönəldilmiş, hər ikisində şagirdlərə hazır biliklər verilmir, onlar axtarıcılığa, tədqiqatçılağa sövq edilir, hər iki­­s­ində müəllim şagird münasibətləri, ünsiyyət və dialoqlar hökm sürür.
İnteraktiv təlim zamanı isə müəllimin başlıca vəzifəsi şa­gird­­lərə yardımçı olmaqdan, təlim prosesində şagirdlərin fəaliy­yə­ti­ni əlaqələndirib onlara yaradıcı axtarışa həvəs yaratmaqdan, axtarıb araşdırmağı, nəyi harada öyrənməyi öyrətməkdən ibarətdir.
İnteraktiv təlim metodları özü də fəal təlim prosesinə daxil olan metodlardandır. Burada biliyin əasas qrup və cütlərlə iş for­malarından müntəzəm şəkildə istifadə etməklə axtarılıb tapılması ön plana çəkilir. Bu cür təlim texnologiyası ilə təşkil olunan dərslərdə əvvəlcə problemə istiqamət verəcək motivasiya yaradılır. Motiva­si­ya problemə çıxaracaq məsələnin qoyulmasıdır. Onun nəticəsi tədqiqat sualı olur. Həmin tədqiqat sualı problemin həlli yollarına dair ilkin fərziyyələrin irəli sürülməsinə şərait yaradır. Sonra həmin problemin araşdırılması üçün qruplarda işlər təşkil olunur. Hər qrup irəli sürülmüş fərziyyələrin doğruluğunu isbat etmək üçün mətn üzərində, bilik mənbələrinə nəzər salmaqla tədqiqat işlərinə cəlb olunurlar. Alınan nəticələr işçi vərəqlərində qeyd olunur. İşçi vərəqlərində işlər tamamlandıqdan sonra təqdimat mərhələsi gəlir. Hər qrup öz tədqiqatlarının yekunları ilə auditoriyanı tanış edirlər. Sonra təqdim olunan bütün işlər arasında rabitə, əlaqələr yaradılır. Məlumatlar sistemə salınaraq ümumiləşdirilir. Həmin ümumiləş­mə­lər ilkin fərziyyələrlə müqayisə olunur və nəticələr çıxarılır. Bundan sonra biliyn tətbiqi mərhələsi gəlir. İşin gedişindən aydın olduğu kimi, fəal-interaktiv təlimdə şagirdlərdə məntiqi, tənqidi və yaradıcı təfəkkürün inkişafı qayğısına qalınır, təlim prosesinə tədqiqat xa­rakteri verilir. Təlim prosesində işgüzar iş mühiti, əməkdaşlıq şəraiti yaradıldığından iştirakçıların yüksək fəallığı təmin olunur.