Annotasiya

yüksək bir ad tanımıram!”


Heydər Əliyev
DƏRSLİYİN MƏQSƏDİ
VƏ STRUKTURU HAQQINDA
Təhsilin ayrı-ayrı sahələrinin inkişafı üzrə real vəziyyətin təh­li­li əsasında hazırlanıb təsdiq edilmiş proqramların real­laşdırıl­ması nə­ticə­sində təhsil infrastrukturunun müasir tələblərə uyğun tək­mil­ləşdirilməsi, təhsilin məzmununun yeniləşdirilməsi və buna müva­fiq yeni dərslik si­ya­sətinin aparılması, təhsil alanların nailiyyət­lə­ri­nin qiymət­lən­dirilməsi üzrə yeni model və mexanizmlərin tətbiqi, əmək bazarının tələbatına uyğun kadr hazırlığı və təminatının yax­şı­laş­­dırıl­ması, təhsil müəs­sisə­lə­rinin in­for­masiya-kommunikasiya tex­nologi­ya­ları ilə təmin edilməsi və təhsil sisteminin informasiyalaş­dı­rılması, iste­dadlı uşaqların inkişafı, xüsusi qay­ğıya ehtiyacı olan uşaqların təhsilinin təşkili, de-insti­tut­­laş­dır­ma, mək­tə­bəqədər təhsil-tərbiyə işinin və peşə təhsilinin yeni­ləş­dirilməsi, xa­ricdə təhsil və digər bu kimi sahələrdə əhə­miy­­yətli nailiyyətlər əldə olun­muş­dur. Bütün bunlar Ulu öndər Heydər Əliyev tərəfindən əsası qo­yu­lan si­ya­si və sosial-iqtisadi, mədəni-maarif kur­sun nəticələridir. Bu kurs ölkə Pre­zi­­denti cənab İlham Əliyev tə­rəfindən yaradıcılıqla və uğur­la hə­yata keçirilir.
Azərbaycanda bütün sahələrdə olduğu kimi, təhsil sahəsində də di­na­mik inkişaf davamlı hala gəlmişdir. Möhtərəm prezidentimiz belə bir vacib ideya irəli sürmüşdür ki, “qara qızıldan, maddi də­yər­lər­dən əldə edilən kapital ölkədə insan kapitalının inkişafına yönəl­dil­məlidir”. Bu gün “təhsil Azərbaycanın davamlı inkişaf strategiya­sı­nın ən öncül istiqamət­lə­rindən biridir”.
Dövrün, zamanın tələblərinə görə müasir dünya təcrübəsi əsas tutul­maqla ümumi təhsilin yeni konsepsiyasının işlənib hazır­lan­ması, məqsəd və vəzifələrin yeni pedaqoji təfəkkür baxımından forma­laşdırıl­ması, fən­lə­rin məzmununun konseptual müddəalarının müəyyənləş­dirilməsi və fənn kurikulumlarının yaranması, məz­mun­da standart məfhumunun reallığa çevrilməsi təhsil tariximizdə yad­da qalacaq mühüm nailiyyətlərdir.
Azərbaycanın sosial-iqtisadi və mədəni həyatında, o cümlədən təhsil sahəsindəki davamlı inkişafı, dinamizmi, “oxuyan cəmiy­yət”in qar­şı­sında həlli vacib olan məsələlər qoyur. Yeniləşən təh­si­li­mizin öncül möv­qeyinin saxlanması, funksiyalarını yerinə yetirməsi və inkişafı milli-mə­nəvi və ümumbəşəri dəyərləri qoruyan və in­ki­şaf etdirən, geniş dünya­gö­rüşünə malik olan, təşəbbüsləri və ye­ni­lik­ləri qiymətləndirməyi baca­ran, nəzəri və praktik biliklərə yiyələ­nən, müasir təfəkkürlü və rəqabət qabiliyyətli pedaqoji kadrların ol­ma­sından asılıdır. Hansı ki, bu cür keyfiyyətlərə malik pedaqoji kadrların hazırlanması, mövcud pedaqoji kadr potensialının ixtisa­sının artırılması, yenidən hazırlanması, qabaqcıl pe­­daqoji təcrü­bə­nin, texnologiyaların mənimsənilməsi və praktikaya gə­ti­ril­məsi və s. pedaqogikanın bilavasitə və bilvasitə problemləridir, vəzi­fə­ləri­dir. Pedaqogika elmi bu tələbləri ödəmək, pedaqoji prosesin effek­tiv­liyini yüksəltmək üçün yeni nəzəriyyə və texnologiyalar işləyir və məktəbə təklif edir.
Bu dərslikdə pedaqogikanın nəzəri-metodoloji məsə­lə­lərini, təlim, tərbiyə, təhsil anlayışlarını, pedaqoji prosesin təbiətini, texno­loji əsas­la­rı­nı, təhsilşünaslıqda pedaqogikanın tədqiq etdiyi prob­lemlərin həllinə ya­naşmaları müasir nəzəri fikir və qabaqcıl təcrübə nöqteyi-nəzərdən geniş şəkildə işıqlandırmağa çalışmış və bu zaman Azərbaycanda həyata keçirilən təhsil islahatına dayanan proqram və konsepsiyalara rəhbər sənədlər kimi istinad etmişik. Dərsliyi ha­zır­layarkən bizə məlum olan mövcud pedaqogika dərsliklərinin və dərs vəsaitlərinin üstün cəhətlə­rindən fayda­lanmaqla ya­naşı, pedaqogika fənni üzrə tədris proqramının tələbləri diqqət mərkə­zində saxlanıl­mış­dır. Eyni zamanda Azərbaycan pe­da­qoji fikir tarixində layiqli yeri olan görkəmli pedaqoqların – M.M. Meh­dizadənin, Ə.Seyi­do­vun, M.Ə.Mu­radxanovun, M.C.Mərdanovun, A.O.Meh­­­rabovun, H.M.Əh­mə­dovun, Ə.Ə.Ağayevin, N.M.Kazımovun, Z.İ.Qaralovun, Y.Ş.Kəri­mo­vun, Y.R.Talıbovun, B.A.Əh­mədovun, A.M.Hə­sə­no­vun, Ə.Ş.Hə­şi­­movun, A.N.Ab­basovun, Ə.X.Pa­şayevin, F.A.Rüs­tə­mo­vun, H.Ə.Əli­­­zadənin, L.N.Qa­sımovanın, O.Q.Hə­sənlinin, H.H.Əh­mə­do­vun, K.A.Məmmədovun, F.N.İbrahimovun, R.L.Hü­seyn­­za­də­nin, R.H. Məmməd­zadənin, M.M. Hə­sə­no­vun və digər gör­kəm­li alim-pedaqoq, tədqiqatçıların min bir zəhməti hesabına hasil olan dəyərli əsərlərinə, zəngin pedaqoji ideyalarına, yeni pedaqoji ya­naşmalarına istinad edilmiş, yeri gəldikcə, müxtəlif xalqların nü­mayən­də­lərinin faydalı hesab etdiyimiz pedaqoji fikirlərinə müraciət edilmiş­dir. Bu prosesdə pedaqogikanın ayrı-ayrı mübahisəli məsə­lə­lərinə və müd­dəa­larına yenidən nəzər salınmış, onlara müəyyən mü­nasibət bəslənil­­mişdir. Dərsliyin məzmununda ehtiva olunan şərh­lərdə sis­tem­li təhlilə üstünlük verilmişdir. Peda­qo­gikanın tədrisi ilə bağlı tələb­lərə uyğun nəzəri və texnoloji prob­lem­ləri özündə əks etdirən bu dərslik sistemi və strukturu ilə digər­lə­rindən fərqlənir. Dərslikdə eh­ti­va olunan sistemin elementləri ara­sın­da dialektik əlaqələr onun emer­cent təbiəti gözlə­nilməklə açıq­la­nır, ümumi və spesifik qanunauy­ğunluqlar nəzəri və praktik baxım­dan inter­pre­ta­siya olunur. Dərslikdə pedaqoji prosesə dialektik təbiətli sistem kimi ba­xılmış, onun ehtiva etdiyi təlim, tərbiyə, təhsil və inkişaf real həyatda bir-birini şərtləndirən, vahidin tərəfləri kimi çıxış edən hadisələr kimi elmi əsaslarla şərh olunmuşdur. Təlim, tərbiyə, təhsil və inkişaf ha­di­sələri ara­sın­dakı, eləcə də hər birinin daxilindəki dialektika diqqət mər­kə­zinə çə­kil­mək­lə təhlil olunmuş və təbiətləri açılmışdır. Bu yanaşma peda­qo­gika üzrə nə­zəriyyə və texnologiyaya aid edilən kateqorial aparatın dürüstləş­dirilməsinə, hər bir anlayışın əsas əlamətlərini müəyyənləşdir­mə­yə, daha məqbul sayıla biləcək tərif­lərin formulə olunmasına imkan yaratmışdır. Bütün bunlar təqdim olunan dərsliyin müsbət məziyyətləri kimi qəbul oluna bilər.
Qənaətimizə görə, bu dərsliyin əsas qayəsi, ideya istiqaməti res­­pub­likamızda aparılan təhsil islahatının ruhuna tam uyğundur. Dərs­­liyin məz­mununa daxil olan materiallardan mühazirə və semi­narlarda istifadə olun­muş, onun tələbələrin hazırlığına təsiri baxı­mın­dan müsbət məziy­yətləri dəqiqləşdirilmiş, müvafiq təshih işi apa­rıl­mışdır, tələbələrin istək və tələbat­larına da həssaslıqla yanaşılmışdır.
Dərslik iki cilddə əhatə olunmuşdur. Dərsliyin birinci cildində pe­da­­qogikanın nəzəri-metodoloji məsələləri, təhsil və təlim haqqında nəzəriyyə (didaktika) özünə yer almışdır. Dərsliyin ikinci cildində isə tər­biyə nəzəriyyəsi və məktəbşünaslığın aktual məsələləri “sistem-struktur” rakursda şərh olunmuşdur.
Gərgin iş nəticəsində həm strukturuna, həm tematikasına, həm mü­asir həyatımıza, həm də orta ümumi təhsilin fəlsəfəsinə uyğun olaraq öz həcminə, üslubuna və məzmununa görə əvvəlki peda­qo­gika dərslik və dərs vəsaitlərindən fərqli yeni dəyərli bir pedaqogika dərsliyi sizlərə təq­dim olunur. İnanırıq ki, tələbələrin, müəllimlərin, magistrant və dokto­rant­ların, pedaqogika üzrə tədqiqatçıların, pe­da­qogikaya maraq göstərənlərin sərəncamında olan bu dərslik maraq və rəğbətlə qarşılanacaqdır.