Annotasiya

Təhsilin ənənəvi modeli. Bu model qabaqcadan sistem­ləş­di­rilmiş akademik təhsil modeli olmaqla, gənc nəslə mədəniyyətin klas­sik elementlərinin verilməsini, yenidən hasil və ya təkrar istehsal edilməsini əsas götürərək, təhsil prosesini qurmağın xüsusi üsulu hesab edilir. Bu modelin tərəfdarları təhsilin əsas rolunu gənc nəslə sivilizasiyanın mədəni ənənələrinin saxlanılması və ötürül­mə­sin­də görürlər. Burada hər şeydən əvvəl həm insanın şəxsi inkişafı, həm də sosial nizamın saxlanılması üçün bilik, bacarıq və vər­diş­lərin, yüksək ideyalar və dəyərlərin müxtəlifliyi, çeşidliliyi nəzərdə tutulur. Ənənəvi təhsil modelinin konsepsiyasına uyğun təhsil sistemi, mədəni təhsil ənənələri əsasında baza bilik, bacarıq və vərdişlərin formalaşması ilə bağlı elə məsələlərin həllinə üstünlük verir ki, qazanılmış bacarıqlar əsasında insan sərbəst olaraq yeni ranqda olan bilik və bacarıqlara yiyələnə bilsin.

Təhsilin rasionalizmə əsaslanan modeli. Bu model, hər şeydən əvvəl gənc nəslin mövcud cəmiyyətin ehtiyaclarını ödəmək məqsədilə tələb olunan bilik, bacarıq, vərdiş və praktik qabiliyyət-lə­rin formalaşmasını təmin etmək üçün elə təşkilati formalardan istifadə olunmasını nəzərdə tutur ki, onlar mövcud dünyanın tə­ləb­lərinə cavab verə bilsin. Bu model çərçivəsində yalnız elə mədəni dəyərlər mənimsədilir və ötürülür ki, onlar gənc nəslə asanlıqla mövcud ictimai strukturlara inteqrasiya olmağa imkan versin. Bu modelin müasir ideologiyasının əsasını sosial mü­həndisliyin bihevio­ristik (bihavior – əxlaq, davranış) konsepsiyası tutur. Rasionalizmə əsaslanan modeldə yaradıcılıq, sərbəstlik, mə­suliyyətlilik, fərdilik, təbiilik və s. kimi fəaliyyətlərə yer ve­ril­mir. Ona görə də, təhsil prosesinə, davranışa utilitarizm (eqoizmə, fər­di­çi­liyə əsaslanan cərəyan) ruhu gətirir və öyrədənə onun fəa­liyyətinin dəyərlərini azaldan və mü­tə­hərrik olmayan, təngə gətirən həyat tərzini məcburi qəbul etdirməyə ça­lı­şır. Bunun nəticəsində nəinki öyrənmənin, eyni zamanda tədris-təlim pro­sesinin də yaradıcı xarakteri müzakirə edilmir, proses səmərəliliyini itirir.