Dilrabo BAXRONOVA,
O‘zbekiston davlat jahon tillari
universiteti o‘qituvchisi
TURKIY VA YEVROPA XALQLARI TOTEM VA
GERALDIKASIDA MILLIYLIKNING AKS ETISHI
Annotatsiya
.
Maqolada turkiy ham
-
da ispan xalqlarining o‘ziga xos men-
tal, madaniy, ma’naviy, tarixiy, milliy,
axloqiy, falsafiy qadriyatlarini o‘zida
jamlagan bebaho boyligi ‒ totem va
geraldika sohasi til nuqtayi nazaridan
qiyosiy-chog‘ishtirma aspektda tadqiq
etilgan.
Kalit so‘zlar:
totem, geraldika,
lingvogeraldika, ramziy ma’no, antro
-
pozoometafora, totemizm, metaforik
model.
Аннотация.
В статье пред-
ставлено уникальное богатство
тюркских и испанского народов с
точки зрения языковых, культур-
ных, духовных, исторических, на-
иональных, этических и философ-
скихценностейирезультатысрав-
нительно-сопоставительногоизу-
чениеихтотемовигеральдики.
Ключевые слова:
тотем, ге-
ральдика,лингвогеральдика,симво-
лическое значение, антропозооме-
тафора, тотемизм, метафориче-
скаямодель.
Annotation.
The article studies
the unique richness of the Turkic and
Spanish peoples from the point of
viewoflinguistics,culture,spirituality,
history,nationalism,ethicsandphilo-
sophic values, as well as totemism
andheraldryinacomparativeaspect.
Key words:
totem, heraldry, lin
-
guo-heraldic, symbolic meaning, an-
thropo-zoometaphor,totemism,meta-
phoricalmodel.
uning
beozorlik
xususiyati ajdodlarimizning bu qush
tabiatini kuzatishi asosida kelib chiqqan. Bu haqida
N.Mahmudov:
«Musichadayo‘xshatishetalonidamilliy-
madaniy konnotatsiya mavjud, unda
«beozorlik» bel
-
gisining o‘zbekka xos ta’kidi yaqqol o‘z ifodasini top-
gan. Musichaga xos yumshoq tabiat va harakat o‘zbek
idrokida ijobiy talqin topishidan tashqari bu mushfiq
qush haqidagi islomiy rivoyat ham musicha etalonining
an’anaga kirishiga ta’sir etgani ehtimoldan xoli emas.
Ana shu tariqa musichaday beozor turg‘un o‘xshati
-
shi beozorlikning o‘zbekcha o‘lchovi sifatida tamoman
milliy obraz maqomini olgan»,
3
– deya ta’kidlaydi. Ispan
lisoniy manzarasida esa
tórtola→musicha
hech qan day
ramz yoki belgiga ega emas. Lug‘atlarda qush turkumi
-
ga mansubligi keltirilgan xolos. Ammo
paloma–kabutar
totem sifatida qabul qilingan bo‘lib, tinchlik, osoyishtalik,
ba’zan onalik timsoli; ayrim holatlarda esa (qora rang-
lisini va xunuk sayrashini hisobga olib)
o‘lim xabarchisi
hisoblanadi.
4
Gerb va boshqa ramzlarning paydo bo‘lishi bi-
lan totemlar geraldikada ham qo‘llanila boshlangan.
Geraldika lotincha
heraldus
so‘zidan olingan bo‘lib,
jar
-
chi, xabarchi; da’vatchi
ma’nolarini anglatgan.
O‘zbekiston Respublikasi gerbida tasvirlangan
afsonaviy Humo qushi o‘zbek madaniyatida «baxt va
erksevarlik ramzi, oliyjanoblik va fidoyilik timsoli»
5
sifa-
tida shakllangan. U qadimdan baxt hamda davlatmand-
lik ramzi, erk, saodat, himmat, oliyjanoblik, omad timsoli
hisoblangan. Alisher Navoiy «Lison ut-tayr» dostonida
Humoni kuch-qudrat timsoli, ulug‘vorlik keltiruvchi,
soyasi gadoni shohga aylantiruvchi, shohlarga panoh
beruvchi qush sifatida tasvirlaydi:
veb-sayt: www.tilvaadabiyot.uz
Do'stlaringiz bilan baham: |