Andijon Mashinasozlik

Jalb qilingan mablag’lar.Tijorat banklari resurslari tarkibida jalb qilingan mablag’larning salmog’i yuqori darajada bo’ladi. Rivojlangan davlatlar tijorat banklari aktiv operatsiyalarining 90%ini jalb qilingan mablag’lar qoplaydi.
Tijorat banklari korxona, tashkilot, muassasa, bank va aholidan bo’sh pul mablag’larini o’ziga jalb qiladi. Pul mablag’larini qo’yilmalarga jalb qilish depozit operatsiyalari deyiladi. Banklar uchun depozitlar passiv operatsiyalar o’tkazishda asosiy resurs hisoblanadi.
Depozit - bu pul mablag’i bo’lib, naqd yoki naqdsiz ko’rinishda bankka ma’lum muddatga haq to’lash sharti asosida saqlash uchun beriladi.
Qo’yilmalarni bir nechta xususiyatlari bo’yicha klassifikatsiya qilish mumkin:

• 
  Depozitning egasiga qarab, depozitning egasi jismoniy yoki yuridik shaxs bo’lishi mumkin.
  
• 
  Depozitning muddatligi yoki olish tartibi bo’yicha: a) muddatli depozitlar
  

b) talab qilib olinguncha bo’lgan depozitlar
v) jamg’arma depozitlarga bo’lish mumkin.
Tijorat banklari bo’sh pul mablag’larini quyidagi manbalardan jalb qilishi mumkin:

• 
  tadbirkorlar yoki katta puldorlar qo’lidagi pul, ya’ni pul kapitali;
  
• 
  aholi qo’lidagi pul ertami-kech ehtiyojni qondirish uchun to’plangan pul, egasi qo’lidagi kapital emas, balki iste’molni qondirish vositasi;
  
• 
  davlat ixtiyoridagi pullar. Bu pul ham kapital (davlat korxonalari uchun), ham umumiy iste’mol pulidir;
  

Yuqorida qayd qilingan bo’sh pullar ssuda fondini tashkil etadi va uning yuzaga kelishi ob’ektiv tarzda muqarradir.
Talab qilib olinguncha depozitlar — bu shunday mablag’larki, bunday mablag’lar har qanday vaqtda egasi tomonidan talab qilinishi mumkin. Bunday mablag’lar bo’lib joriy, hisob-kitob, byudjet va boshqa schetlar, hisob-kitoblar o’tkazish bilan bog’liq mablag’lar yoki maqsadli mablag’lar hisoblanadi.
Muddatli depozitlar. Bunday pul mablag’lari bank va mijoz urtasidagi kelishuvga asosan, ma’lum muddatga, foiz to’lash sharti bilan jalb qilinadi. Foiz stavkasi qo’yilmaning miqdori va muddatiga qarab, past yoki yuqori bo’ladi. Yana bir holati, muddatli depozitning egasi qo’yilmadan faqat muddati o’tgandan keyingina foydalanishi mumkin. Agar mijoz muddatidan ilgari depozitni talab qilsa, foiz stavkasi kamaytiriladi. Banklar muddatli depozitlarni jalb qilishdan manfaatdordirlar, chunki ular stabil va bankka ularni ma’lum davrga aktiv operatsiyalar bo’yicha joylashtirish imkonini beradi.