Andijon mashinasozlik instituti “transport va logistika” fakulteti

1-rasm. Korxonani boshqarishning asosiy funktsiyalarini agregatlash

• 
  Korxonani boshqarishning yuqorida ko’rsatilgan barcha funktsional sohalari jamlanmasini to’rtta blokka ajratish mumkin:
  
• 
  mablag’larni boshqarish,
  
• 
  mahsulotning hayot kechirish tsiklini boshqarish,
  
• 
  logistikani boshqarish,
  
• 
  etkazib berishlar zanjirlarini boshqarish.
  

Ushbu ko’rsatkichlar biznes muvofiqiyatini belgilab beradi.
Amaliyotning ko’rsatishicha, ishlab chiqarish va logistika jarayonlari o’rtasidagi bog’lanishlarni optimallashtirish – biznesni optimallashtirish imkoniyatlariga nisbatan olib qaraganda ko’proq muhim hisoblanadi. Aynan ana shu jihat SCM ning asosiy predmeti hisoblanadi.
Korxona iqtisodiyotining yuqorida (1-rasm) ko’rib chiqilgan barcha to’rtta “harakatlantiruvchi kuchlari” chambarchas o’zaro bog’lanishlarda bo’ladi. Mahsulotlarning hayot kechirish tsiklini boshqarish yetkazib berishlar zanjirlarini boshqarish bilan, masalan, yangi mahsulotni ishlab chiqishning boshlang’ich bosqichlaridayoq yetkazib beruvchilar va marketingni kiritish orqali bog’lanadi. Moddiy oqimlar va axborot oqimlarini sinxronlashtirish moliyaviy oqimlarga ijobiy ta’sir ko’rsatadi.
Agar logistika va yetkazib berishlar zanjirini boshqarishning bog’lanishi bo’yicha barcha turli - tuman fikrlarni jamlaydigan bo’lsak, u holda quyidagi xulosaga kelish mumkin, logistika asosan materiallarni qayta shakllantirish oqimini jismoniy amalga oshirishning mahalliy funktsiyalariga qaratilgan, yetkazib berishlar zanjirlarini boshqarish esa – qo’shimcha qiymat yaratishning butun zanjiriga va korxonaning ichida ham, tashkilotlararo darajada ham bu mahalliy funktsiyalar o’rtasidagi bog’lanishlarni optimallashtirishga qaratilgan (2 rasm)


2-rasm. Logistika va yetkazib berishlar zanjirlarini boshqarishning o’zaro bog’lanishi.
Logistika moddiy oqimlarni jismoniy amalga oshirish darajasi tomonga, yetkazib berishlar zanjirlarini boshqarish esa – boshqarish darajasi tomonga (axborot oqimlari va moliyaviy oqimlarni) qarab tortadi. Boshqacha qilib aytganda, logistika qiymat yaratish zanjirining mahalliy uchastkalarida «7T» qoidasining “To’g’ri tovar”, “To’g’ri joyda”, “To’g’ri vaqtda”, “To’g’ri miqdorda”, “To’g’ri sifat bilan”, “To’g’ri o’ramda”, “To’g’ri xarajat”lar bilan) amalga oshishini ta’minlaydi, “Etkazib berishlar zanjirlarini boshqarish” esa mijozlarning ehtiyojlarini to’liq qanoatlantirish uchun qiymat yaratish zanjirining butun uzunligida yetkazib berishlarni muvozanatlaydi.
Demak, logistikaning predmeti yetkazib berishlar zanjirlarining mahalliy uchastkalarida oqimlarni shakllantirish va amalga oshirish, SCM ning predmeti esa – mijozlarning ehtiyojlarini mumkin qadar to’laroq qanoatlantirish va cheksiz vaqt kesmasida murakkab ishlab - chiqarish-ekologik tizimlarning barqarorligi va uyg’unligini ta’minlash uchun qo’shimcha qiymat yaratish zanjirining butun uzunligida bu mahalliy tugunlar o’rtasida yetkazib berishlarni muvofiqlashtirish va muvozanatlash bo’lib hisoblanadi.