Andijon mashinasozlik instituti “transport va logistika” fakulteti

O’ZBEKISTON RESPUPLIKASI
OLIY VA O'RTA MAXSUS TA'LIM VAZIRLIGI
ANDIJON MASHINASOZLIK INSTITUTI
“TRANSPORT VA LOGISTIKA” FAKULTETI
“TASHISHLARNI TASHKIL ETISH VA TRANSPORT LOGISTIKASI” KAFEDRASI
“INTELLEKTUAL TRANSPORT TIZIMLARI” MUTAXASSISLIGI
2-BOSQICH M 43-20 GURUH MAGISTRANTI
ATAXANOV KOZIMJONNING
ILMIY-PEDAGOGIK HISOBOTI
MAVZU: O’zbekiston Respublikasining transport salohiyatidan foydalanishda logistika va yetkazib berishlar zanjirini boshqarishning ahamiyatini oshirish yo’nalishlari


BAJARDI: Ataxanov K.
ILMIY RAHBAR: Nosirov I.


ANDIJON 2022
Mavzu: O’zbekiston Respublikasining transport salohiyatidan foydalanishda logistika va yetkazib berishlar zanjirini boshqarishning ahamiyatini oshirish yo’nalishlari


Reja:

1. 
   Logistik tamoyillarni qo’llash asosida optimallashtirish, muvofiqlashtirish va integratsiyalash.
   
2. 
   Etkazib berishlar zanjirini boshqarish kontseptsiyasi ham fan sifatida O’zbekistonga endi kirib kelishi.
   
3. 
   Ilmiy-tadqiqot ishlari yo’nalishlari.
   

1. 
   Logistik tamoyillarni qo’llash asosida optimallashtirish, muvofiqlashtirish va integratsiyalash.
   

Logistikaning genezisida bir qancha bosqichlar mavjud bo’lib, o’tgan asrning 50-yillargacha yuklarni ortish-tushirish, tashish, maxsulotlarni saqlash omborlarda saqlash va qayta ishlash, omborlardagi maxsulotlarni komplektatsiyalash ishlari umumiy operatsion xarajatlarni kamaytirish nuqtai-nazaridan o’ta muhim bo’lsada, malum iqtisodiy shart - sharoitlar, texnologiyalarning va boshqaruvning rivojlanish darajasi logistika olib kelishi mumkin bo’lgan afzalliklarga erishishiga imkon bermasdi.
Shunga qaramasdan ushbu davrda, logistik tamoyillarni qo’llash asosida optimallashtirish, muvofiqlashtirish va integratsiyalash uchun zamin yaratilgan edi.
Ular quyidagilar:
- mahsulotlar distribyutsiyasi tizimida zaxiralar darajasining o’sishi;
- transport tariflarining o’sishi;
- marketing kontseptsiyasining paydo bo’lishi va tezlik bilan rivojlanishi;
- xarbiy logistika nazariyasi va amaliyotining rivojlanishi.
Ushbu davrda birinchi logistik tashkilotlar va jamiyatlar paydo bo’la boshladilar.
1950-1970 yillar iqtisodiy rivojlangan mamlakatlarda logistikaning shakllanish davri bo’lib, u nazariy va amaliy jihatdan faol rivojlandi.
Bunday tendentsiyalarning rivojlanishi uchun ma’lum bir ob’ektiv sabablar xam yuzaga kela boshlagan edi, ular quydagilar:

• 
  oligopolistik bozorlarning rivojlanishi; ishlab chiqarishda xarajatlarning bosimi, kompyuter texnologiyalarining rivojlanishi, zaxirlarni shakllantirishdagi o’zgarishlar va boshqalar.
  

1980-2000 yillarda kompyuter texnologiyalari va vositalarining rivojlanishi elektron shakldagi axborotlar zamonaviy infratuzilmasining muhim tarkibiy qismiga aylandi.
Albatta yuklarni tashish, mahsulotlarni omborlarga joylashtirish, ularni istemolchilarga taqsimlash amaliyoti O’zbekiston huddudida ham amalga oshirilgan bo’lsada, bu faoliyatning logistikaga tegishli ekanligi to’g’risida na nazariyada va na amaliyotda gap - so’z yo’q edi. Logistika atamasi mamlakat ilm axliga malum emas edi.
Ushbu yillarda logistikaning tezkorlik bilan rivojlanishi g’oyasining dominantasi bu logistik faoliyat turlarining barcha shakllarini qamrab olgan integratsiya bo’ldi. Bunda, mijoz buyurtmasini bajarishning to’liq funktsion tsikli qamrab olinadi. Resurslarning optimal xarajatlarini taminlaydigan "xaridlar-ishlab chiqarish-distribyutsiya-sotuvlar-sotishdan keyingi servis" dan iborat bo’ladi va biznesning asosiy maqsadiga erishiladi.
Shu o’rinda takidlash mumkinki, rivojlangan g’arb mamlakatlarining logistikani rivojlantirish bo’yicha ijobiy tajribalari,ularning nazariya va amaliyotda bu borada erishgan yutuqlari, O’zbekiston ilmi fani va amaliyotiga to’laligicha o’z vaqtida yetib kelmadi.
Bizning fikrimizcha buning asosiy sabablari quydigilar:
- mamlakat iqtisodiyotining rivojlanish darajasining nisbatan past bo’lganligi;
- axborot - komunikatsiya tizimining rivojlanmaganligi;
- avtomobil transporti tizimining xususiylashtirilishi va buning natijasida ko’p sonlik resurs imkoniyatlari cheklangan korxonalarning paydo bo’lishi va oxir-oqibat bankrotlikga uchrashi:
- avtomobil transportini rivojlantirish siyosatini amalga oshirishga mutasadi bo’lgan vazirlik yoki agentliklarning yo’qligi.
- logistika sohasida malakali kadrlarning yo’qligi, transport sohasida faoliyat olib borgan olimlarning logistika masalalari bilan faol shug’ullanmaganligi va boshqalar.
2000 yillarda logistikaning integral paradigmasi logistika va biznesni boshqarishning yangi ideologiyasini olg’a surdi, yani, yetkazib berishlar zanjirini boshqarish- yeBZB (SGM-Supply Chain Managment, SCM) kategoriyasi.
SCM, mablag’larni boshqarish, mahsulotlarning hayot kechirish tsiklini boshqarish va logistikani boshqarish bilan bir qatorda biznes muvaffaqiyatining to’rtta asosiy elementlaridan biri bo’lib hisoblanadi.
Zamonaviy tendentsiyalar korxona faoliyatini qurishning biroz boshqacha mantig’ini ko’zda tutadi (1. rasm).