Andijon mashinasozlik instituti “sanoat ishlab chiqarishni tashkil etish” kafedrasi “buxgalteriya hisobi”

2-Topshiriq.

Toshkent firmasida 2018 yil yanvar oyida sodir bulgan operatsiyalarni xo’jalik operatsiyalarini kayd kilish jurnaliga yozing va buxgalteriya utkazmalarini tuzing.

№	Xujjatlar	Xo’jalik operatsiyalarining mazmuni	Summa (ming.sum)	D-t	K-t
1	SHartnoma, schet-faktura	Kompьyuter programmasi sotib olindi (foydalanish muddati 3 yil)	10000
2	SHartnoma, dalolatnoma	Savdo markasi sotib olindi (muddatsiz)	1000000
3	Schet	Savdo kilish uchun 2 yilga litsenziya olindi	150000
4	Schet	Tabiiy boyliklarni kazib olish xukuki sotib olindi (3 yil muddatga)	500000
5	Tasis shartnomasi	Firmani tashkil kilish xarajatlari (muddatsiz)	50000
6	Tasis shartnomasi	Tasisga yerdan foydalanish xukukini ustav kapitaliga xissa tarikasida kuyildi (muddatsiz)	80000
7	Amortizatsiya hisoblash kaydnomasi	Quyidagi nomoddiy aktivlarga amortizatsiya hisoblandi: a) kompyuter programmasiga b) savdo markasiga v) savdo litsenziyasiga g) tabiiy boyliklarni kazib olish xukukiga
8	SHartnoma, schet	Sanoat korxonasidan yangi sanoat mahsulotini ishlab chikarish xukuki sotib olindi	1000000
9	Ta’sis shartnomasi	Boshka korxonaning ustav kapitaliga yangi sanoat mahsulotining namunasi xissa tarikasida kushildi (muddatsiz)	1000000

NAZORAT SAVOLLARI

1. 
   Nomoddiy aktivlar nima?
   
2. 
   Nomoddiy aktivlarni baxolash tartibi.
   
3. 
   Nomoddiy aktivlar korxonaga kaysi manbalardan kelib tushadi?
   
4. 
   Nomoddiy aktivlarga amortizatsiya hisoblash muddati va ularni schetlarda aks ettirish tartibi.
   
5. 
   Nomoddiy aktivlar xarakati schetlarda kanday aks ettiriladi?
   
6. 
   Gudvill va uning summasi kanda hisoblanadi?
   

4-MAVZU. INVESTITSIYALAR HISOBI.

N a z o r a t s a v o l l a r i.
1. Investitsiya nima?
2. Investitsiyaning maqsadi va ahamiyati.
3. Investitsiyani baholash.

1. 
   Investitsiyabo’yichaqarorlarniqabulqilish .
   
2. 
   Diskontlangan qiymat.
   
3. 
   Investitsiyaning kelgusi qiymati.
   
4. 
   Investitsiyaning joriy qiymati.
   
5. 
   Investitsiyaning qoplanishmuddati.
   
6. 
   Divident va uni hisoblash tartibi.
   

10.Investitsiya faoliyatini schetlarda qayd qilish .
A m a l i y topshiriq l a r.
Masala1. Kompaniyaning kelgusi yilga kapital qo’yilmabo’yicha smetasini tuzishda ishlatilayotgan stanokni boshqa stanokka almashtirish masalasi ko’ndalang bo’ldi.
Ushbu masalani yechish uchun quyidagi ma’lumotlarga asos-lanish kerak:

№	K o’ r s a t k i ch l a r	Eski stanok	Yangi stanok
1	Boshlang’ich qiymati, so’m	2000000	4000000
2	Qoldiq qiymati, so’m	1000000	-
3	Foydalanish muddati, yil	10	10
4	Yillik eskirish, so’m	200000	400000
5	Yillik mehnat hajmi, ajratmalari bilan, so’m	1000000	3000000
6	Materialning sarflari, so’m	250000000	200000000
7	Energiya sarfi, so’m	400000	700000
8	Texnik qarov xizmati, so’m	4000000	7000000
9	Tugatish qiymati, so’m - joriy vaqtda - 10 yildan keyin	1000000 -	- -
10	Kapitalning qiymati va qoplashning minimal koeffitsienti	10 %	-

T a l a b q i l i n a d i :
A. Kapital qo’yilmalarbo’yicha mujassamlashgan xarajatlar hisoblansin.
V. qo’yilgan kapitalning o’rtacha miqdori hisoblansin.
S. Davlattomonidanchiqarilganobligatsiyaningdarajasi 10% bo’lgan holdakapitalni qaysi biriga qo’yish ma’qulligibo’yichaxulosachiqarilsin.
D. Faraz qilingki, eski stanokning qoldiq qiymati yoki,ushbu holatda yangi stanokni sotib olishning zarurligi asoslansin.
Masala 2. Kompaniya mahsulot ishlab chiqarish hajmini ko’paytirishga qaror qildi. A mahsulotini ishlab chiqarishni ko’paytirish uchun 300000 so’m sarflash va ushbu summani bir yo’la pudratchiga to’lash lozim. Bir yil ichida uskunalarni yig‘ish va o’rnatish talab qilinadi, natijada A mahsulotni ishlab chiqarish to’xtati-ladi. Ikkinchi yilda esa A mahsulotdan 1000 dona ishlab chiqarish va sotish rejalashtirilgan va ikkinchi yilning oxirida ushbu uskuna 300000 so’mga sotiladi.
A mahsulotning bir donasi bo’yicha qo’shimcha ma’lumotlar, so’mda:
- sotish bahosi 200 so’m
- o’zgaruvchan xarajatlar 110 so’m
- doimiy ustama xarajatlar 40 so’m
- foyda 50 so’m
Doimiy ustama xarajatlarning 15 so’mi asosiy vositalarning eskirishini, 25 so’mi esa ma’muriy ustama xarajatlarni tashkil qiladi.
E s l a t m a. Kapitalning qiymati – yillik 10%, diskontlash koeffitsienti bir yilga 0,8 va ikki yilga 0,6.
T a l a b q i l i n a d i :
A. Kapitaldan foydalanishning o’rtacha ko’rsatkichiga to’g’ri keladigan qoplash koeffitsientini hisoblang.
V. S.k.q. (sof keltirilgan qiymat) aniqlansin.
S. Kapital quyilmaniamalgaoshirishto’g’risida qarorniqabulqilishyokiradqilishniasoslabbering.
D. qo’yilgankapitalga to’g’ri keladigan foydaning me’yorini hi-soblang.
Masala 3. Investitsiya loyihalaridan olinadigan pul oqimlari bo’yicha quyidagi ma’lumotlar mavjud (ming so’m):
Y i l 1 2 3 4
Nulevoy - 4500 - - 4500 - - 4500 - - 4500 -
Birinchi 0 200 400 400
Ikkinchi 300 600 600 900
Uchinchi 700 1400 1400 1400
To’rtinchi 3500 2500 2500 2000
Beshinchi 4900 4900 3000 1400
Ushbu loyihalarni ayrim olgan holda baholash va nisbatan samarali investitsiya loyihasini tanlash zarur.
H i s o b l a sh l o z i m :
A. Sof keltirilgan qiymatni (Skq) aniqlang, agarda diskontlash
koeffitsientiikkinchiyilda-0,9, uchinchiyilda–0,8, to’rtinchiyilda–0,75 vabeshinchiyilda–0,7 nitashkil qilsa.
V. Loyihani amalga oshirish yillari bo’yicha naqd pul oqimlari-ning tahlili uchun murakkab foizlarni hisoblang.
S. +oplashning ichki koeffitsientini hisoblang.
Loyihanibaholashning qàéñè usuliishochliroq ekanliginiyoriting. Agarda quyilgankapitalningbahosi 10% nitashkil qil-sa, investitsiyaloyihasinitanlashlozimligiyokiuniradetishkerakligibo’yichataklifbering.
Masala 4. Kompaniya foydalanayotgan texnologiya liniyasining xizmat muddati 10 yil. Kirim qilinadigan pul miqdori105 mln so’m, tugatish qiymati 150 mln so’mga baholangan. Ushbu texnologiya liniyasining balans qiymati 458 mln so’m. Kapital quyilmaning talab qilinadigan rentabellik darajasi 20%. 10 yilgacha yillik kirimning keltirilgan qoldiq qiymatining bahosi 0,162 koef-fitsientda diskontlanadi.
T a l a b q i l i n a d i :
A.Ushbu liniyani ishlatishdagi pul oqimining kirimi doimiy bir xillik shartida aniqlansin:
1. Avtomat liniyasining keltirilgan qiymati.
2. Umumiy keltirilgan qiymati.
V.Ushbu texnologiya liniyasini yangilash lozimligi yoki yo’qligining zaruriyati to’g’risida xulosa qilinsin.
S. Ushbukapital quyilmaningrentabellikkoeffitsientihisoblansinvatalab qilinishibilantaqqoslabxulosachiqarilsin.
Masala 5. Taklif qilinayotgan loyiha bo’yicha quyidagima’lumotlar mavjud:
A. Dastlabki xarajatlarning hajmi 800 mln so’m.
V. Yillar bo’yicha olinadigan foyda summasi:
1-yil 100 mln so’m
2-yil 400 mln so’m
3-yil 300 mln so’m
4-yil 250 mln so’m
5-yil 200 mln so’m
Har yili olinadigan foydaning hajmiga yillik eskirish summasi (14 mln so’m qo’shilgan).
T a l a b q i l i n a d i :
A. Qoplanish davri yillar bo’yicha hisoblansin.
V. Kapital quyilmaning rentabellik koeffitsienti hisoblansin.
S.Ushbu loyihani baholashda qo’llanilgan usulga tavsif bering va uning afzalligi va kamchiliklarini har tomonlama yoriting.
Masala 6. Investor bir yilga 100 mln so’m qarz bermoqda. Yilning oxirida ushbu qarzning to’liqto’lanishi bilan birga 15500 ming so’m foiz ham to’lanishi lozim. To’lash yili davomida inflyatsiyaning darajasi 5% ga kutilmoqda. Ushbu o’rnatilgan % va inflyatsiya darajasi bo’yicha tuzatish kiritilgan holda to’lovlarni tahlil qiling.
Masala 7. Inflyatsiya darajasi bo’yicha o’zgartirish kiritguncha loyihadan olinadigan pul oqimlari quyida keltirilgan:
Yillar 0 1 2 3
Pul oqimi 7500000 3300000 2420000 5320000
Agarda sonlar inflyatsiya bilan birga o’ssa bu ko’rsatkichlar pul oqimlari ko’rsatkichi bo’la olmaydi. Diskont darajasi in-flyatsiyaning 15,5% miqdorida hisoblanadi. Inflyatsiya darajasini doimiy ravishda 5% ni tashkil qilish i kutiladi. Quyidaginuqtai nazardan loyihani baholash lozim.
T a l a b q i l i n a d i :
A. Naqd pul mablag’’larining xaqiqiy oqimi va diskont darajasini aniqlang.
V. Pul oqimi va diskont darajasini hisoblang.
Masala 8. Quyidagi ikkita investitsiya bo’yicha loyiha mavjud, shulardan bittasini tanlash lozim:

№