Andijon mashinasozlik instituti «elektrotexnika» fakulteti

3-mavzu: BIR FAZALI O`ZGARUVCHAN TOK ELEKTR ZANJIRLARI.
Reja: 1. O`zgaruvchan elektr toki. Bir fazali sinusoidal o`zgaruvchan tok
2. O‘zgaruvchan tok haqida asosiy tushunchalar. Davriy va nodavriy o‘zgaruvchan tok. Sinusoidal E.YU.K. ni hosil qilish. Sinusoidal o‘zgaruvchan tokning asosiy tavsiflari (xarakteristikalari).
3.Sinusoidal o‘zgaruvchan tok, kuchlanish va E.YU.K. larining ta’sir etuvchi (effektiv) va o‘rtacha qiymatlari. Sinusoidal o‘zgaruvchan tok, kuchlanish va E.YU.K. larni tekislikda aylanuvchi vektorlar yordamida tasvirlanishi.
4.Sinusoidal o‘zgaruvchan tok, kuchlanish va E.YU.K. larni kom’leks sonlar yordamida ifodalash.Sinusoidal o‘zgaruvchan tok zanjirlarida aktiv qarshilik, induktiv va sig‘im elementlari. Sinusoidal o‘zgaruvchan tok zanjirlarida aktiv qarshilik, induktiv va sig‘im elementlarini ketma-ket ulash. Sinusoidal o‘zgaruvchan tok elektr zanjirlari uchun Om va Kirxgof qonunlari. Kuchlanishlar va qarshiliklar uchburchagi. Aktiv, reaktiv va to‘la qarshiliklar.
1. O`zgaruvchan elektr toki, bir fazali sinusoidal o`zgaruvchan tok
Yo`nalishi va qiymati davriy ravishda o`zgarib turadigan har qanday tok, o`zgaruvchan tok deyiladi. O`zgaruvchan tok vaqt bo`yicha ma`lum qonun asosida o`zgarib turadi, ya`ni tokning qiymati vaqtning funktsiyasidir. Sanoatda va turmushda foydalaniladigan o`zgaruvchan tok, sinusoidal qonun bo`yicha o`zgaradigan tokdir. Sinusoidal qonun bo`yicha o`zgaradigan EYuK, tok va kuchlanishlar sinusoidal o`zgaruvchan kattaliklar deyiladi. O`zgaruvchan tok quyidagi turlarga ajratish mumkin:

9-rasm: O`zgaruvchan tokning turlari.


1. vaqt birligi ichida faqat miqdorini o`zgartiradigan o`zgaruvchan toklar,
2. vaqt birligi ichida ham miqdori ham yo`nalishi o`zgartiruvchi o`zgaruvchan toklar,
3. vaqt birligi ichida pulsatsiyalanib o`zgaradigan o`zgaruvchan toklar.
4. vaqt birligi ichida sinusoidal qoida bo`yicha o`zgaradigan o`zgaruvchan toklar.
Bu tokni yuqori kuchlanish bilan uzoq masofalarga uzatish hamda o`zgaruvchan tokka ishlovchi mashina va apparatlarni (transformatorlar, asinxron va sinxron motorlar)ni ishga
tushirishda qo`llash mumkin.