|
3.Tekislovchi filtrlar tuzulishi, turlari, ishlash printsipi
Chastota ortganda induktiv qarshilik ortadi, sig’im qarshilik kamayadi: Induktiv qarshilikda tok kuchlanishidan faza bo`yicha 90o orqada qoladi, sig’im qarshilikda esa kuchlanish tokdan 90o burchakka orqada qoladi. Reaktiv qarshiliklarni bu hususiyatlari amalda turli vazifalarni bajaruvchi elektrik filtrlarni tuzishda ishlatiladi. Demak, filtr manbaa bilan iste’molchi orasida joylashadi. Quyilgan vazifalarga qarab filtrlar quyidagilarga bo`linadi:
1) Past chastotali, ular 0 dan ma`lum f chastotagacha bo`lgan toklarni o`tkazadi.
2) Yuqori chastotali ular mahlum chastotadan yuqorilarinigina o`tkazadi.
3) Polosali filtr–ular f1 dan f2 gacha bo`lgan chastotali tokni o`tkazadi.
4)To`suvchi filtrlar, ular chastotasi f1 dan to f2 gacha bo`lgan toklarni o`tkazmaydi.
Elektrik filtrlarni ishlash printsipi. G’altak va kondensator ketma-ket va parallel ulangan tebranish konturini filtrlash ta`sirini ko`rib chikamiz. Ma`lumki, bunday konturlarda ma`lum sharoitlarda rezonans hodisasi ro`y beradi: ketma-ket zanjirda kuchlanishi rezonansi parallel zanjirda esa tok rezonansi (68-rasm). L
C
L C
68-rasm. Ketma-ket (a) va parallel (b) tebranish konturlari.
Ko`rsatib o`tilgan L, C tebranish konturlari asosan polosali va to`suvchi filtrlarda qo`llani-ladi. Quyidagi chizmalarda polosali hamda to`suvchi filtrlar sxemalari keltirilgan. L1 S1 dan tuzilgan ketma-ket zanjir, ba`zi bir rezonansli va unga qo`shni bo`lgan chastotalar uchun oz qarshiligiga ega, shuning uchun u ma`lum polosadagi hamda unga yaqin bo`lgan chastotalarni yahshi o`tkazadi lekin boshqalarni ushlab qoladi. L2 S2 lar dan tuzilgan paral-lel zanjir rezonansga moslashtirilgan va unga yaqin chastotalarga katta qarshilik hosil qiladi, ammo boshqalari esa oz qarshilik ko`rsatadi.
Tuzilishi bo`yicha filtrlar har hil ulanishga ega bo`lgan induktivlik va sig’imlaridan tashkil topgan to`rtqutbliliklarni eslatadi. Past chastotali filtrlar zanjirda induktivlik ketma-ket sig’im esa parallel ulangan bo`lishi lozim, shundagina bunday filtrlar f1 dan 0 gacha bo`lgan chastotali toklarni o`tkazib, f1 dan yuqori chastotali toklarni o`tkazmaydi. Aytib o`tilgandek, past chastotali toklar uchun induktivlik kichkina qarshilikni hosil qiladi, yuqori chastotali uchun esa katta qarshilik. Sig’im esa uni teskarisi, katta chastotali toklar uchun u kichik qarshilik hosil qiladi. Shuning uchun u yuqori chastota bo`yicha is te`mol-
L I
C C
f
69-rasm. Past chastotali filtr
chini shuntlaydi, ya`ni yuqori chastotali toklarni o`zi orqali o`tkazib yuboradi. Past chasto-tali filtrlar o`zgaruvchan tokni to`g’rilashda qo`llaniladi, ya`ni ular tokni o`zgaruvchi qismini kamaytirish uchun kerak bo`ladi. Shuning uchun ular tekislovchi deb ham ataladi.
Yuqori chastotali filtrda induktivlik va sig’im o`rinlari almashtiriladi, ya`ni ular iste’molchidan yuqori chastotali toklarni o`tkazib, yuborib past chastotali toklarni ushlab
qolishi zarur (70-rasm).
I
C
L L f
70-rasm. Yuqori chastotali filtr.
L1 C1 I
C2 L2 C3 L3
0 f1 f2 f
71-rasm. Polosali filtr.
Shuning uchun u iste’molchini rezonansga yaqin bo`lgan barcha chastotalardan tashqari chastotalarni shuntlaydi ya`ni ularni o`zi orqali o`tkazib yuboradi.
L1
C1 I 72-rasm: To`suvchi filtrlar
L2 L3
C2 C3
f1 f2 f
To`suvchi filtrlar ma`lum chastotada polosali qolishi lozim, shuning uchun ketma-ket hamda parallel zanjirlarni ularni almashtiriladi. L1 S1 dan iborat parallel zanjirlar rezonansi yaqin polosa chastotalarini amalda o`tkazmaydi, shu bilan birgalikda boshqa chastotalarga qarshilik ko`rsatmaydi. Hazorat uchun savollar.
1. Filtrlarni qanday turlari mavjud? 2. Filtrlar qanday elementlardan tuziladi?
3. Past chastotali filtrni tushuntiring? 4. Yuqori chastotali filtrni tushuntiring?
5. To`suvchi filtrlarni tushuntiring? 6. Plosoli filtrlarni tushuntiring?
7. Filtrlarni ishlatilish sohasi qanday? 8.Nosinusoidal tokni tashkil etuvchisi nima?
9. To`g’rilagich nima ish bajaradi? 10. To`g’rilash jarayonini tushuntiring?
Do'stlaringiz bilan baham: |
