Andijon mashinasozlik instituti «elektrotexnika» fakulteti

2. Magnit kuchaytirgichlar.
Magnit signal kuchaytirigichlarni ishlashi ishchi chulg’am induktivligining o`zakni o`zgarmas tok orqali magnitlashga bog’liqligiga asoslangan. Quyidagi 73-rasmda sodda-lashtirilgan magnit kuchaytirgich sxemasi berilgan. U uch sterjenli po`lat o`zakdan, bosh- qarish chulg’ami W_b xamda ishchi chulg’ami W_ish dan iborat. Boshqaruv chulg’amidagi
tok I_bni o`zgarishi yuklamadan tok I<sub>yuk</sub>ni o`zgarishiga olib keladi. Tok I_b ni ortib borishi
esa magnitlovchi maydonni kuchaytiradi, 73 (b)-rasmda yuklamadagi tok kuchi (I_yuk)ni boshqaruv chulg’amidagi toki (I_b) ga bog’liqligi ko`rtilgan. Magnit o`tkazuvchanlik ortadi va induktivlik esa kamayadi. Natijada yuklama zanjirida to`la qarshilik kamayib tok I<sub>yuk</sub> ni ortishiga sabab bo`ladi. Boshqarish chulg’ami o`zgarmas tok manbaaasiga ulanadi va u o`zakni magnitlash uchun kerak. Ishchi chulgamlar va yuklama o`zgaruvchi tok tarmogiga ketma-ket qilib ulanadi. O`zgaruvchan tok kuchlanishi va aktiv qarshilik R
R I_yuk
U I_ish


W_ish W_b W_ish I_yuk

I_b 0 I_b

+ a) - b) I_b
73-rasm. (a) Magnit kuchaytirgich sxemasi va (b) yuklama tokini boshqarish tokiga bog’liqligi.
o`zgarmaganda yuklamadagi tok zanjirini induktiv qar shiligi X<sub>L</sub> ga bog’liq bo`ladi, ya`ni Induktiv qarshilik esa o`zgaruvchan tok burchak chastotasi () hamda chulgam induktivligi Lga bog’lik, ya`ni X=L. Induktivlikni quyidagi formuladan topish mumkin: L=410<sup>-7</sup>W<sup>2</sup>S/L bunda W-chulgamlar soni: S-o`zak kesim yuzasi, m² L-po`lat o`zakni o`rtacha uzunligi, m; -magnit o`tkazuvchanlik. Bu formuladan ko`rinib turibdiki, induktivlik magnit o`tkazuvchanlikka to`gri proportsional ekan: 73 (b) rasmda yuklamadagi tok kuchi (I<sub>yuk</sub>)ni boshqaruv cho`lgamidagi tok (I_b)ga bog’likligi aks ettirilgan. Boshqaruv chulg’amidagi tok I_b ni o`zgarishi yuklamadan tok I<sub>yuk</sub>ni o`zgarishiga olib keladi. Tok I_bni ortib borishi esa magnitlovchi maydonni ku chaytiradi, magnit o`tkazuv chanlik va induktivlik esa kamayadi. Natijada yuklama zanjiridagi to`la qarshilik kamayib tok I_yukni ortishiga sabab bo`ladi. Magnitli kuchaytirgichlarni afzalligi ularni sodda tuzilishga ega ekanligidir.