Andijon mashinasozlik instituti «elektrotexnika» fakulteti

Kompensatsion stabilizatorlar. Bu stabilizatorda, lampalar va yarim o`tkazgichlar asosida tuziladi (81-rasm). Stabilizator kuchaytiruvchi organ–triod V<sub>1</sub> va o`lchov organi–diod V₂ dan tuzilgan. Rezistor manfiy teskari bog’lanish vazifasini bajaradi. Kirish kuchlanishi U_kir o`zgarganda triod V<sub>1</sub> chiqish kuchlanishi U<sub>chik</sub> ni o`zgarishiga halaqit beradi. Mobodo U_chik ortsa diod V₂ orqali tok ko`payadi, bu holat R<sub>b</sub> rezistorda kuchlanishni ortishiga va natijada V<sub>1</sub> triodni qisman yopilishiga va undagi kuchlanish tushuvini ortishiga sabab bo`ladi. Bu holat stabilizatordagi chiqish kuchlanishini ortib ketishiga halaqit beradi. Chiqish kuchlanishini qiymati amalda V₂ stabilizatordagi teskari

35-rasm. Tranzistorli stabilizator.

kuchlanishga teng. Tokni stabillash uchun parametrik va kompensatsion stabilizatorlardan foydalaniladi. Termistor va baretterlar tok stabilizatorlarining elementlari bo`lib hizmat qilishi mumkin. Ammo ularni issiklikka ta`sirii ko`pligi (kattaligi) undan foydalanishni chegaralab qo`yadi. 36-rasmda tranzistorlar asosida tuzilgan tok stabilizatorni sxemasi ko`rsatilgan. S<sub>t</sub> stabilitron yordamida nominal kuchlanishi hosil qilinadi.T<sub>1</sub> tranzistori rostlash, T<sub>2</sub> tranzistori esa kuchayirish vazifasini bajaradi. Rostlanuvchi tranzistor T<sub>1</sub> va namunaviy rezistor R<sub>1</sub> lar ketma-ket ulangan yuklama rezistori R<sub>yu</sub>orqali o`tgan tok I_yu chiqish kattaligi hisoblanadi. Stabilizator ishlagan vaqtida namunaviy rezistor U_tya dagi kuchlanish tushu vi bilan taqqoslanadi. Bu kuchlanishlar farqi rostlovchi tranzistor T₁ kollektor–emitter uzatishidagi qarshilikni boshqaruvchi tranzistor T₂ da kuchaytiriladi, natijada tokni stabillanadi: R_k rezistor kuchaytirgichni kollektor zanjiri yuklamasi

36-rasm. Tranzistorlar asosida tuzilgan tok stabilizatori sxemasi.
T₁ T₂- tranzistorlar, S_t-stabilitron, R₁, R_k-rezistorlar, R_yu-yuklanuvchi rezistor.