1.1. Генераторларнинг асосий параметрлари.
1.2.Синхрон генераторларнинг бирламчи қувватини ошириш йўллари.
Бирламчи моторнинг механик энергиясини электр энергиясига айлантириб берувчи
электр қурилмасига электр генератори деб айтилади. Замонавий
электр станцияларида
электр энергиясини ишлаб чиқариш учун уч фазали синхрон генераторлардан
фойдаланилади.
Синхрон генераторлар (СГ) бирламчи моторларининг турига қараб,
турбо ва
гидрогенераторларга бўлинади.
Турбогенераторлар (ТГ) бевосита буғ ѐки газ турбиналарига улаш учун
мўлжалланган, улар тез юрувчан генераторлар деб ҳам айтилади. Турбогенераторларнинг
айланиш давр тезлигини қуйидагича аниқланади:
p
f
n
60
(2–1)
бу ерда f–саноат давр тезлиги;
р–жуфт қутблар сони.
Шундай қилиб, тармоқнинг давр тезлиги 50 Гц бўлган бизнинг ва Ғарбий Европа
давлатларида турбогенераторларнинг энг юқори айланиш давр тезлиги 3000 айл/мин. га
тенг.
Буғ ва газ турбиналари айланиш частотаси катта (3000 ва 1500 айл/мин) қилиб
ишлаб
чиқарилади,
шунда
турбогенераторлар
энг
юқори
техник–иқтисодий
кўрсаткичларга эга бўлади. Одатда, ѐқилғида ишлайдиган иссиқлик электр станцияларида
Маъруза-1. (2соат).
•
СИНХРОН ГЕНЕРАТОРЛАР
•
1.1. Генераторларнинг асосий параметрлари.
1.2.Синхрон генераторларнинг бирламчи
қувватини ошириш йўллари.
•
1.3. Синхрон генераторларни уйғотиш.
•
1.4.Синхрон генераторларни
параллел ишлашга
улаш.
РЕЖА
:
•
Генераторларнинг асосий параметрлари,
номиналь кучланиши,токи, қуввати,
Генераторларни уйғотиш. генераторларни
параллел ишга улаш.
Таянч
сўз ва
иборалар
(ИЭС ларда)–агрегатларнинг
айланиш частотаси, одатда 3000 айл/мин ни
ташкил этади,
синхрон турбогенераторларда эса иккита қутб бўлади. АЭС да айланиш частотаси 1500 ва
3000 айл/мин бўлган агрегатлар ишлатилади.
Турбогенераторлар тезюрарлиги сабабли унинг конструкциясининг ўзига хос
томонлари бўлади. Бу генераторлар вали горизонтал жойлашадиган қилиб тайѐрланади.
Турбогенераторнинг катта механик ва иссиқлик юкламаларида ишловчи ротори магнит
ҳамда механик хоссалари юқори бўлган махсус (хром–никелли ѐки хром–никель–
молибденли) пўлатдан тайѐрланган яхлит қопламадан ясалади.
Роторнииг қутби аниқ бўлмайди. Айланиш частотаси катта бўлганлиги учун,
механик мустаҳкамликни таъминлаш нуқтаи назаридан, роторнинг диаметри 3000 айл/мин
учун 1,1–1,2 м дан ортмайди. Ротор бочкасининг узунлиги ҳам маълум чегарага эга бўлиб,
6–6,5 м га тенг бўлади. У вал статик эгилишининг рухсат этиладиган катталиги ва маъқул
титраш тавсифини ҳосил қилиш шартига кўра аниқланади.
Турбогенератор статори корпус ва ўзакдан иборат. Корпус пайвандлаб тайѐрланади,
торец томонлари
шчитлар билан беркитилиб, бошқа қисми билан туташган жойлари
зичланади (2.1–расм). Статор ўзаги қалинлиги 0,5 мм ли пўлатдан тайѐрланган,
изоляцияланган листлардан йиғилади. Листлар пакет кўринишида йиғилиб
улар орасида
вентиляция каналлари қолдирилади. Ўзак ичидаги пазларга уч фазали, одатда, икки
қатламли чўлғам жойланади.
Гидравлик турбиналарнинг айланиш частотаси, одатда, нисбатан кичик (60–600
айл/мин) бўлади. Сув босими қанчалик паст, турбина қуввати қанчалик катта бўлса,
айланиш частотаси шунчалик кичик бўлади. Гидрогенераторлар шу сабабдан секин юрар
ва ўлчамлари, массаси катта,
шунингдек, қутблари сони кўп бўлади.
Гидрогенераторлар аѐн қутбли роторли қилиб ва вали асосан вертикал
жойлашадиган қилиб тайѐрланади. Қувватли гидрогенераторлар
роторларининг диаметри
14–16 м га, статорларининг диаметри эса 20–22 м га етади.
2.1–расм. Замонавий турбогенераторнинг умумий кўриниши:
1–статор чўлғами; 2–ротор; 3,4–бирлаштирувчи муфталар; 5–статор корпуси; 6–статор
ўзаги; 7–уйғоткич; 8–ротор билан шѐтканинг контакт ҳалқалари; 9–генератор
подшипниклари; 10–уйғоткич подшипниклари.
Do'stlaringiz bilan baham: