Andijon mashinasozlik instituti «avtomatika va elektrotexnika» fakulteti «mashinasozlik ishlab chiqarishini avtomatlashtirish»

 

 

 

 

 

List 

Texnologik jarayon va struktura sxemaning tavsifi

 

 

ichimligini    zichligi  aniqlanadi.  Zichligk  aniqlanganda    ichimlik  iliqk  (20grad  S)  

bo‗lishi kerak. 

 

 

 

 

 

Kvas ishlab chiqarish struktura sxemasi

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Xom-ashyoni qabul 

qilish va tayyorlash 

Tuzlantirish 

Ekstrat 

tayyorlash 

Ekstratni 

bijg'itish 

Tayyor mahsulotni 

chiqarish 

Idishlarni tayyorlash 

va quyish 

Kupajirlash 

---

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

AVTOMATIK ROSTLANADIGAN, 

NAZORAT QILINADIGAN VA 

SIGNALLASHTIRILADIGAN 

PARAMETRLARNI TANLASH VA 

ASOSLASH

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

. 

List 

№ dokument 

Imzo 

Sana 

Massa 

 

Diplom loyihasi 

 

Kaf.mudiri: 

Kurbanov Yo. 

Ilmiy rahbar: 

 

I. Sidikov 

Рахматилла

ев

. 

Bajardi: 

Abduraxmonov  X

 

X

. 

 

 

 

 

 

Salqin ichimliklar tarkibini 

tayyorlash jarayonini 

avtomatlashtirish 

 

 

Masshtab 

 

AndMI “AE” fakulteti “TJICHAB” yo’nalishi 

 

 

List 

 

Avtomatik rostlanadigan, nazorat 

qilinadigan va signallashtiriladigan 

parametrlarni tanlash va asoslash

 

 

 

---

 

 

 

 

 

 

 

List 

Avtomatik rostlanadigan, nazorat qilinadigan va signallashtiriladigan 

parametrlarni tanlash va asoslash

 

 

 

Bu  amaliyotda  identifikatsiya  masalasi  optimizatsiya  masalasi  bilan 

birgalikda  asosiy  masala  xisoblanadi.Umumiy  xolda  bu  masalaning  xammasi 

uchun anik bir maksadda yoyunaltirilgan modelni kurish kerak bo'ladi. 

Bu modelni kurish jarayonida identifikatsiyalashdan maksad eng axamiyatli 

xisoblanadi. 

Identifikatsiya  bu  utkazilayotgan  tajriba  ma'lumotlaridan  foydalanib, 

jarayonning matematik modelini tuzish tushiniladi. 

Boshkarish tizimini modellashtirish kuydagilarni uz ichiga oladi. 

1.

 

Tajribaviy-statik usul 

2.

 

Analitik usul 

3.

 

Tajribaviy-analitik usul 

Tajribaviy  -analitik  usulni  ikki  turi  bulib,  aktiv  va  passiv  tajriba  usulidir. 

Passiv  tajribada  tajriba  ma'lumotlari  texnologik  jarayonlaridan.  Labaratoriya 

analizlaridan, avtomatlashtirish kursatkichi va xokazolardan olinadi. 

Aktiv  eksperement  -  oldindan  tuzilgan  dastur  yordamida  ishlab  turgan 

apparada щtkaziladi Apparatda ishlab chikarish jarayoni ketayotganu 

 

Uchun, chiqish kiymati kursatkichi texnologiyada kusatilgan kiymatdan 25% ortik 

bulishi mumkin. 

Shukiymatkattaligidankelibchikibboshkakirishkiymatlarinio'zgarishchegarasinianiq

layman. 

U=ao+a

1

X

1

+ a

2

X

2

+a

z

X

z

+a

11

X

1

2

+a

22

X

2

2

+a

zz

X

z

2

+a

12

X

1

X

2

+a

13

X

1

X

z

+a

2z

X

2

X

z

+ X

1

(T)=20-30 

X

2

(R)=0.5-0.8 X

3

(q)=2-4 

Uzgarish interval (x

1

=20-30); (x

2

=0.5-0.8); (x

2

=2-4); 

Tajriba markazi x

1

=25; x

2

=0.65; x

3

=4. 

Tajriba utkazish dasturi 

 

---

 

 

 

 

 

 

 

List 

Avtomatik rostlanadigan, nazorat qilinadigan va signallashtiriladigan 

parametrlarni tanlash va asoslash

 

 

 

№ 

Naturalmasshtabda 

Razmersiz ko'rinishda 

U

eks

 

T 

R 

T 

X

1

 

X

2  

X

3  

1  

2 0  

0.5 

2  

- 1  

- 1  

- 1  

1  

2  

30 

0.5 

2  

+ 1  

- 1  

- 1  

2  

3 

2 0  

0 . 8  

2  

- 1  

+ 1  

- 1  

3 

4 

30 

0 . 8  

2  

+ 1  

+ 1  

- 1  

4 

5 

2 0  

0.5 

4 

- 1  

- 1  

+ 1  

5 

6  

30 

0.5 

4 

+ 1  

- 1  

+ 1  

9 

7 

2 0  

0 . 8  

4 

- 1  

+ 1  

+ 1  

1 1  

8  

30 

0 . 8  

4 

+ 1  

+ 1  

+ 1  

14 

 

U

eks

= ao+a1X1+ a2X2+azXz 

ao; af, a

2

; az —? 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

---

 

 

 

 

 

 

 

List 

Avtomatik rostlanadigan, nazorat qilinadigan va signallashtiriladigan 

parametrlarni tanlash va asoslash

 

 

 

 

 

 

 

 

Agar 

U

m

-u

0b

=∆u≤

Ɛ

 bulsa model jarayonni anik; akslantirayapti deb 

xisoblayman. 

Modelning koeffitsienlarini ishonchlilik darajasini Styudent kriteryasi bilan 

tekshiraman. 

 

 

Regresion tenglama koeffitsentlarini Styudent kriteriyasi buyicha xakikiyligini 

tekshiramiz. 

 

 

Styudent kriteriyasi buyicha regression tenglama koeffitsentlarini xakdkiyligini 

tekshiramiz.

 

 

 

 

Xisoblangan tenglama adekvatligini fisher tenglamasi orkali tekshiramiz. 

 

 

1-

 

regressiya tenglamasi koeffitsentlari soni 

=3 

 

 

 

 

 

 

---

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

AVTOMATLASHTIRISHNING 

FUNKTSIONAL SXEMASINING 

TAVSIFI

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

. 

List 

№ dokument 

Imzo 

Sana 

Massa 

 

Diplom loyihasi 

Kaf.mudiri: 

Kurbanov Yo. 

Ilmiy rahbar: 

 

I. Sidikov 

Рахматилла

ев

. 

Bajardi: 

Abduraxmonov  X

 

X

. 

 

 

 

 

 

Salqin ichimliklar tarkibini 

tayyorlash jarayonini 

avtomatlashtirish 

 

 

Masshtab 

 

AndMI “AE” fakulteti “TJICHAB” yo’nalishi 

 

 

List 

 

Avtomatlashtirishning funktsional 

sxemasining tavsifi

 

 

 

---

 

 

 

 

 

 

 

List 

Avtomatlashtirishning funktsional sxemasining tavsifi

 

 

Yarim tayyor mahsulotlari, xom ashyo va mahsulotlar xususiyatlari. 

Texnologik jarayonning bosqichlari. Gazli ichimliklar tayyorlash quyidagi 

bosqichlardan iborat: 

- Suvni yuvish: 

- shakarni tayyorlash va shpritslarni almashtirish; 

- rangni olish; 

- aralashtirilgan siroplarni tayyorlash; 

aralashtirilgan siroplarni filtrlash va sovutish; 

- Alkogolsiz ichimliklar mahsulotlarini qadoqlash va saqlash. 

 

 Alkogolsiz ichimliklar ishlab chiqarish liniyasining mashinasozlik sxemasi  

Uskunalar majmuasining xususiyatlari. Chiziq suvni tozalash uchun uskunalar 

to'plamidan boshlanadi (defektorlar, qum va keramik filtrlar, bakteritsidal 

o'simliklar va ultrafiltratsiya qurilmalari). Keyinchalik, shpritslar, nasoslar, issiqlik 

almashinuvi tizimlari, siropli payvandlash stantsiyasi va bo'yash mashinalaridan 

tashkil topgan shakar va aralashmaning siroplarini tayyorlash uchun uskunalar 

majmuasi. 

Keyinchalik harmanlama mashinalari, filtri Ko'rgazmalar va issiqlik 

değiştiricilerden tashkil topgan harmanlanmış ichimliklar tayyorlash uchun bir 

qator uskunalar keladi. 

Tugatish - qadoqlash uchun mo'ljallangan uskunalar to'plami. 

---

 

 

 

 

 

 

 

List 

Avtomatlashtirishning funktsional sxemasining tavsifi

 

 

 

Alkogolsiz  ichimliklar  ishlab  chiqarish  liniyasining  mashinasozlik  sxemasi 

rasmda keltirilgan. 

Qurilma  va  chiziq  tamoyili.  Ichkilikning  asosiy  komponenti  bo'lgan  suv 

birinchi  navbatda  ko'krak  tozalagichining  qumli  filtrida  9  suziladi.Suvni  yaxshi, 

suvni tejaydigan filtrlash keramika sham-filtri 8da amalga oshiriladi. 

Yaxshi  suvni  tozalash  uchun  bosim  ostida  ishlaydigan  7-sonli  filtr  press 

ishlatiladi.  Nasosi  6  ning  aniqlangan  suvi  yumshatish  uchun  kation 

almashinuvchiga  5  yuboriladi.Filtrni  qayta  tiklash  suv  oqimini  o'zgartirib,  3-sonli 

hal  qiluvchi  yordamida  amalga  oshiriladi.Yumshatilgan  suv  bakteritsidal 

o'simlikdagi  ultrabinafsha  nurlar  bilan  dezinfektsiya  qilinadi.  4-sovutgich 

sovutgich  2  ga  sovutadi,  u  erda  4  ...  7  °  C  haroratgacha  sovutiladi  va  ishlab 

chiqarishga jo'natiladi. 

Shakar begona begona moddalardan kerakli darajada tozalanadi, tortiladi va 

shpritska  mashinasiga  o'rnatiladi.  Bu  erda  shakar  miqdori  40%  miqdorida  suv 

to'kiladi, tuzatish mumkin bo'lgan nikoh do'kondan chiqariladi va 20 ... 25 daqiqa 

davomida qaynatiladi. 

Tayyor shakar siropi sovutish uchun nasos 13 bilan issiqlik almashinuvchisiga 14 

beriladi. 

Sukrozning  kristallanishini  oldini  olish  va  shakar  siropiga  yumshoq  va 

xushbo'y  ta'm  berishni  oldini  olish  uchun  inversiya  qilish  uchun  siropka  ishlov 

beradigan apparatga 15 yuboriladi. 17-gachasi issiqlik almashinuvchida (17) nasos 

yordamida sovutilganidan keyin shakar siropi kollektorga (22) pompalanadi. 

limon kislota ta'mga va, shuningdek, predkupazhnoy kollektorlarni 24 va 25 

xizmat  saytida  turli  qo'shimchalarning  tayyorlash  uchun  tarqatib  uchun  sirlangan 

po'lat kollektor 21. bir filtri matbuot, 20 nasos 18podayutsya filtri yig'ish 19, agar 

kerak bo'lsa, dan sharbatlari va ekstraktlar. 

Kohler  ichimliklar  rang  uchun  ishlatiladigan,  shakar  200  °  C,  suv  shakar 

og'irligi  1  ...  3%  bir  miqdorda  quyiladi  bir  binoni  mashinasida  10,  ichida  ...  180 

isitish  tomonidan  tayyorlangan.  11  23  yig'ish  yuborilgan  urishi  10koler  rang 

mashina, 

---

 

 

 

 

 

 

 

List 

Avtomatlashtirishning funktsional sxemasining tavsifi

 

 

 

vertikal Blended tayyorlangan shinni, aralashtirish 26 ... 28, Snub-birlashgan 

langar turi huzursizlik qurilmalar. aralashmaning barcha komponentlar 

predkupazhnoy saytida o'rnatilgan 21, 23 ... 25 to'plamlari, og'irlik bilan mashina 

oziklanadi. Tayyor, aralashtirish sirop filtr 29 da filtri qilinadi, bir harorat 8..10 ° S 

va nasos 30 gravity beradi chiqarish kollektori 31 taqdim etiladi: doimiy suv bilan 

aralashtirish uchun apparati aralashtirish operatsiya yakuni. 

Mevalar sedrasidagi efir moylari miqdori ularning naviga, o‗sgan rayoniga, 

saqlash vaqti va sharoitiga bog‗liq. Sedra meva po‗stining rangli, xromoplastlarga 

boy  tashqi  qismi  bo‗lib,  unda  efir  moylari  saqlanadigan  mayda  chuqurchalar 

bo‗ladi. 

Shunday  qilib,  nastoy  tayyorlash  uchun  mandarinning  yirigi,  limon  va 

apelsinning maydasidan foydalanish ma‘qul. Nas- toylar ichi sirlangan, hajmi 500 

litrgacha bo‗lgan rezervuarlarda (9-rasm), dub yog‗ochidan yasalgan shputlangan 

bochkalarda,  kam  miqdordagisi  esa  10—30  litrli,  og‗zi  tiqin  bilan  mahkamla- 

nadigan 

butilkalarda 

tayyorlanadi. 

Boshqa 

idishlardagiga 

qara- 

ganda 

rezervuarlardan  foydalanishning  mohiyati  shundaki,  ular-  da  sedraning  xushbo‗y 

hidi  yaxshi  saqlanadi,  sedrani  spirtli  eritma  bilan  aralashtirish  oson,  ishlab 

chiqarish maydoni kichikroq bo‗ladi. 

Efir  moylari  smolalanib  qolmasligi  uchun  sedrani  suv-spirt  aralashmasida 

nastoy  qilinadi  va  tayyor  nastoyni  karbonat  angid-  rid  gazi  atmosferasida 

saqlanadi.  Mavjud  (amaldagi)  texnologik  instruksiyaga  muvofiq,  sedraga 

aralashtiriladigan  suv-spirtli  erit-  ma  yuqori  darajada  tozalangan  spirt-rektifikatni 

sovitilgan  qayna-  gan  suvda  eritib  tayyorlanadi.Birinchi  solishda  80%  gacha,  ik- 

kinchisida 75% ga olinadi. 

VNIIPP  instruksiyasi  bo‗yicha,  birinchi  va  ikkinchi  marta  qo‗shiladigan 

(quyiladigan) eritma bir xil — 60% li olinadi. Oli- nadigan nastoy tarkibidagi efir 

moylari miqdori uning sedradagi miqdoriga, quyish uchun ishlatiladigan suv-spirtli 

eritmaning kuchiga bog‗liq. 

Suv-spirtli  eritma  kuchining  sitrus  mevalar  nastoyi  tarkibidagi  efir  moylari 

miqdoriga ta‘siri (har ikkalasi suv va spirt eritmasi teng bo‗lganda) quyidagicha: 

---

 

 

 

 

 

 

 

List 

Avtomatlashtirishning funktsional sxemasining tavsifi

 

 

 

80% va 75% li spirtda tayyorlangan nastoylarda terpen fraksiyasi miqdori hisobiga 

efir  moyining  yal-  pi  miqdori  yuqori,  lekin  xushbo‗yligi  o‗zgarib,  ular  tezda 

smolalanib (smolaga aylanib) qolishi mumkin. 

Nastoy  quyidagicha  tayyorlanadi:  korxonaga  keltirilgan  sitrus  mevalar 

sovuq suvda yuviladi yoki ho‗l latta bilan artiladi. Keyin apelsinning po‗sti maxsus 

mashinkada  yoki  o‗tkir  pichoqda  albe-  dosiga  tegib  ketmasdan,  ehtiyotlik  bilan 

artiladi,  keyin  sedrasini  shilib  olib,  usti  yopiladigan  sirli  idishga  yig‗iladi. 

Mandarinning po‗chog‗ini salgina kesib, eti butunicha chiqarib olinadi. 

Efir  moyi  yaxshi  ekstraksiyalanishi  uchun  ajratib  olingan  sed-  ra  va  po‗sti 

tekis  shisha  (oyna)  yoki  sopol  taxtada  bo‗yini  1  sm,  enini  5—6  mm  dan  qilib 

maydalanadi. O‗lchab olingan sedra yoki meva po‗stini idishga solib, ustiga 1:2,5 

nisbatda olingan  (vazni bo‗yicha)  suv-eritma  quyiladi va  xomashyo  yaxshi  nam- 

lanishi  hamda  havo  chiqib  ketishi  uchun  yaxshilab  aralashtirila-  di.  Bu  jarayon 

statsionar  apparatda  maxsus  aralashtirgichlarda  amalga  oshiriladi;  butilkalarga 

 

Sitrus mevalar nastoyi olinadigan apparat: 

1 — zanglamaydigan po‗latdan yasalgan silindr; 2  — qovurg‗alari bor disk 

shaklidagi  aralashtirgich;  3  —  elektrodvigatel;  4  —  ishga  tushirish  kamari;5  — 

zanglamaydigan  po‗latdan  yasalgan  to‗rsimon  ko‗rinishdagi  soha  tubi;6  —  spirt-

suvli eritma SO

2

 bilan to‗yintiriladigan barbotyor; 7 — apparat nish qopqog‗i; 8 — 

rezina  prokladka;  9  —  ishlatib  bo‗lingan  gaz  chiqadigan  teshik;10  —  spirt  va 

xushbo‗y moddalar bug‗lari zatvori va adsorberi. 

---

 

 

 

 

 

 

 

List 

Avtomatlashtirishning funktsional sxemasining tavsifi

 

 

 

solinganda ularni yuqori ko‗tarib, silkitiladi (1—2 minut davomida); bochkalarga 

solinganda ular dumalatiladi. Bir sutkada bir marta yopiq idishlarda ana shun- day 

aralashtiriladi. 

Yopiq  idishda  nastoy  tayyorlashda  15  kun  davomida  haro-  rat  10

o

C  dan 

yuqori bo‗lmasligi kerak, keyin birinchi nastoy quruq toza idishga quyib olinadi va 

idishning og‗zi mahkam berkitib qo‗yiladi. Qolgan sedra ustiga darrov xuddi shu 

nis- batda (1:2,5) yangi porsiya suv-spirtli eritma quyib, 10

o

C da 20 kun saqlanadi. 

Bu  davrda  aralashma  har  sutkada  aralashtirib  tu-  riladi,  vaqt  o‗tganda  ikkinchi 

nastoy  quyib  olinadi.Bu  ikkala  nastoy  2  sutka  qoldiriladi,  keyin  cho‗kmadan 

ajratib  olib,  zar-  yadlangan  asbest  yoki  asbestli  qiyali  filtrda  filtrlanadi.  Ishlatib 

bo‗lingan  sedrani  qo‗l  pressiga  solib,  kichik  bosim  ostida  siqib  olinadi.  Siqib 

olingan nastoyni quyib olingan ikkinchi nastoy- ga qo‗shiladi. Filtrlangan birinchi 

va  ikkinchi  nastoylar  alohi-  da-alohida  qilib  shisha  butilkalarga,  bochkalarga 

(alumin yoki po‗latdan yasalgan), sirlangan tanklarga quyiladi va og‗zini mahkam 

(zich)  berkitib,  saqlash  uchun  jo‗natiladi.  Nastoylar-  ni  tarqatish  yoki  alkogolsiz 

ichimliklar ishlab chiqarishda foy- dalanish uchun ikkala (I va II)si aralashtiriladi 

(1:1  nisbatda).  Keyin  dub  yog‗ochidan  yasalgan  bochkalarga  yoki  shisha  butil-

kalarga quyib, og‗zini dezinfeksiyalangan shpuntlar, butilkalar og‗zi esa toza mato 

bilan  o‗ralgan  tiqin  bilan  zich  berkitiladi  va  ketidan  smola  quyiladi;  og‗zi  keng 

butilkalar metall qopqoq bilan burab berkitiladi. 

Ishlatilib bo‗lingan sedrani siqib olib, tortish kubiga joylanadi va ustiga ikki 

hissa suv qo‗shib, tarkibida qolgan spirt ajratib olinadi, lekin nastoy tayyorlashda 

undan  foydalanish  mumkin  emas.  Sitrus  mevalar  nastoyi  salqin  joyda  saqlanadi, 

butil-  kalardagisi  qorong‗i  joyda  saqlanadi.Nastoylarni  saqlash  mud-  dati  8 

oygacha.