Andijon mashinasozlik inistituti,,elektrotexnika” fakulteti energiya tejamkorlik va energoaudit yo’nalishi k 95 21 gurux talabasi yusupov akromjonning termodinamika va issiqlik texnikasi fanidantayyorlagan mustaqil ishilari

ANDIJON MASHINASOZLIK INISTITUTI ,,ELEKTROTEXNIKA” FAKULTETI ENERGIYA TEJAMKORLIK VA ENERGOAUDIT YO’NALISHI K_96_21 GURUX TALABASI AHMADQULOV YAHYOBEKNING TERMODINAMIKA VA ISSIQLIK TEXNIKASI FANIDAN TAYYORLAGAN MUSTAQIL ISHLARI

1- MAVZU: TERMODINAMIKA VA ISSIQLIK TEXNIKASI TARIXI

Issiqlik texnikasi umumtexnik fundamental fanlardan biri b o "lib, texnikada issiqlikni hosil qilish usullarini, issiqlikni energiyaning boshqa turiga aylantirish usullarini, issiqlikni uzatish usullarini va issiqlik ishlatilishini olrgatadi. Sanoatning metallurgiya, mashinasozlik, tog‘-kon ishi va boshqa sohalarida issiqlik berish va uning ajralib chiqishi, issiqlik almashuvi, mashina, qurilmalarda sodir bo'ladigan issiqlik jarayonlari hamda elektr energiya va issiqlikdan unumli foydalanish muhim ahamiyatga ega. Issiqlik texnikasi fani yuqori malakali va raqobatbardosh kadrlar tarbiyalab tayyorlashda asosiy o ‘rin tutadi. Bu fan talabalarni ilmga qiziqtirish, qonunlar texnikada qomlanilishi, termodinamik jarayonlarni hisoblash, issiqlik kuch qurilmalarining optimal holatlarini aniqlashga tayyorlashda yordam beradi.
Issiqlik texnikasi fani uch boMimdan iborat: 1) texnikaviy termodinamika; 2) issiqlik uzatilishi; 3) issiqlik energetik qurilmalari. Termodinamika so‘zi grekcha so'zdan olingan boMib «termos»— issiqlik, «dinamikos» — kuch degan m a’noni bildiradi. Texnikaviy termodinamika issiqlik effektlari bilan sodir bomadigan turli jarayonlarda energiyaning bir turdan ikkinchi turga o'tishi, ya’ni issiqlikning ishga va ishning issiqlikka aylanishini o ‘rganadigan fan. Texnikaviy termodinamika fan sifatida M.V.Lomonosov (1746-y.) tomonidan energiyaning aylanish va saqlanish qonuni ochilishi tufayli yuzaga kelgan.
M.V. Lomonosovning «Issiqlik va sovuqlik sabablari» (1747-v.) degan ishi issiq moddalar mikrozarrachalarining harakatdaligini isbotlashga bag‘ishlangan. Rus mexanigi I.I.Polzunov tomonidan birinchi universal bug‘ mashinasining kashf etilishi (1765-v.) natijasida universal porshenli dvigatellarining chizmasi va termodinamikaning ikkinchi qonuni varatildi. Termodinamikaning rivojlanishiga R.Mayer ( 1872-y.), A.Joul (1843- 1846-y.), E.X.Lens ( 1844-y.), C.Karno (1824-y.), R.Klazius (1854-y.) va V .T om son (1 8 5 6 - у .) o ‘z ishlari bilan katta hissa q o 'sh ish g an . Termodinamikaning ikkinchi qonunining yaratilishi dvigatellaming foydali ish koeffitsientini oshirish yo‘llarini ko‘rsatadi.
Issiqlik apparatlarini loyihalash va qurish uchun uning vazifasini, ishlash uslubini va u yerda boMadigan issiqlik uzatish jarayonlarini bilish kerak. Issiqlik uch xil usulda: issiqlik o'tkazuvchanlik, konveksiya va nurlanish Lisulida uzatiladi. Har bir texnologik jarayonlarning bajarilishida issiqlik
energetik qurilmalari qollaniladi. Issiqlik energetik qurilmalari energiyani bir turdan ikkinchi turga aylantirib beradi. Issiqlik texnikasini o'rganish jarayonida aniq masalalarni hisoblash, ifodalarni keltirib chiqarish va ular orasidagi bogManishlarni aniqlashda matematika fanining o'rni kattadir. Jismlarni, hodisalar va jarayonlarni o ‘rganishda, tahlil qilishda fizika va kimyo fani bo‘yicha bilimlar talab etiladi.
Issiqlik texnikasi fanidan olingan bilimlar faqat fan-texnika taraqqiyoti uchun zarur bo‘libgina qolmay, balki ozod va obod Vatan, erkin va farovon hayot qurish, mustaqil Respublikamiz ravnaqi uchun intellektual saviyasi keng, axloq-odobli barkamol insonni tarbiyalashga ham o ‘z hissasini qo‘shadi.