Andijon davlat universiteti umumiy pedagogika kafedrasi ijtimoiy pedagogika

Deviant xarakterlarning asosiy sabablari
Bolalar, o’smirlar va umuman bazi jamiyat a’zolarining jamiyat tan olgan me’yorlarga zid keluvchi xatti — harakatlarni namoyon etishi — bu birdaniga, o’z —o’zidan bo’ladigan hodisa emas. Yani o’sha insonlarning shunday yo’l tutishiga nimadir sabab bo’ladi. Ya’ni har bir fazilat o’z tarixiga ega. Insonning rivojlanishi bir —biri bilan uzviy bog’liq bo’lgan turli xil faktorlarga borliq: irsiyat, muhit, tarbiya, iisonning shaxsiy amaliy faoliyati va h.k. Voyaga yetmagan yoshlar orasida deviant harakatlarni vujudga keltiruvchi qator faktorlar mavjud. Jumladan:
1. Biologik faktorlar, ya’ni bolalarning ijtimoiy hayotga moslashuvini murakkablashtiruvchi noshush fo’ziologik va anatomik holatlar: Ularga:

• 
  genetik (o’ta aqli zayflar, ko’rlar, karlar va h.k),
  
• 
  psixofiziologik(ya’ni inson organizmiga salbiy ta’sir kirsatuvchi, somatik harakatlarni, allergiyalar va toksik kasalliklarni vujudga keltiruvchi turli xil ziddiyatlar, kimyoviy moddalar, energiyalar va h.k),
  
• 
  fiziologik (atro`ldagilarda nohush kayfiyat uyg’otuvchi tashqi qiyofa, tilning duduqligi va h.k).
  

2.Psixologik faktorlar, ya’ni insondagi psixopotologik yoki aktsentuant (xaddan tashkari) holatlar. Bu faktorlar asab kasalliklari (psixopatiya, nevrasteniya kabi kasalliklardir).
q.Ijtimoiy—pedagogik faktorlar, ya’ni bolalik davridan boshlab maktab, oila va jamoatchilik tarbiyasidagi nuqsonlar.
4.Ijtimoiy — iqtisodiy faktorlar, ya’ni bu jamiyatdagi ijtimoiy tengsizlikdir: jamiyatning boylar va kambag’allar deb ajratilishi, xalqning ma’lum qismining qashshoqlanib qolishi, oylik maoshining kamligi, shirinso’zlik, inflyatsiya va h.k.
6. Ma`naviy— axloqiy faktorlar. Ularga birinchidan, jamiyatdagi ma`naviy qadriyatlarning qadrsizlanishi, insonlarning ma`naviy qashshoqlanishi ko’rsa, ikkinchidan, muyyan jamiyatning undagi ro’y berayotgan deviant harakatlarga befarqlik, loqaydlik kiradi.
Deviatsiya kontseptsiyasida reabilitatsiya, profilaktika va korrektsiya masalalari deviant xatti — harakatdagi bolalar va o’smirlarga nisbatan profilaktika, reabilitatsiya va korrektsiya ishlari amalga oshiriladi.
Reabilitatsiya — bu bola shaxsining huquqi, huquqiy statuey, sog’ligi, ishga layoqatsizligini tiklashga haratilgan kompleks, ko’p darajali, bosqichli va dinamik tizimdir. U profilaktika va korrektsiya singari aspektlarni o’z ichiga oladi. Profilaktika — bu reabilitatsiya tizimidagi shaxsning rivojlanishidagi u yoki bu chekinishlarni yuqotishga hart- haroitlar yaratishga haratilgan tadbirlardir. U ko’proq ijtimoiy muhit bilan bog’liqdir. Korrektsiya — bu hayotiy chekinishlarga uchragan bolalar va o’smirlar bilan olib boriladigan aniq faoliyat hisoblanadi