Andijon Davlat Universiteti Tabiiy fanlar Fakulteti Biologiya yo’nalishi I bosqich

Teri epiteliysi haqida

• Teri – odam va hayvonlar tanasining tashqi qoplami, organizmni tashqi ta’sirdan himoya qiladi, sezish, moddalar almashinuvi, organizmdan keraksiz moddalarni chiqarish, termoregulyatsiya va boshqalarda qatnashadi. Katta yoshdagi odamda terining sathi 1,5-2 m2 , qalinligi gavdaning turli joyida turlicha bo’lib, 0,5 mm dan 2 mm gacha . Kaft va tovonda 4 mm ga yetadi. Terining yuzasi odatda , notekiye, unda son-sanoqsiz egatcha, Burma va chuqurchalar bo’lib, ular bir-biri bilan kesishgan joylarda uchburchaklar, rombiklar shaklini hosil qiladi. Panjalarning dorsal yuzalarida yaqqol ko’rinib turadi. Barmoqlarning kaft yuzalarida teri egatchalari konsentrik aylana shaklida joylashgan. Bu shakllar har bir shaxsda o’ziga xos naqshni hosil qiladi. Shaxsni aniqlashda (daktiloskopiyada) , odatda, shu naqshlar izidan foydalaniladi.

Teri tana haroratini tartibga solidi, atrof muhitdan sezuvchan ma’lumotlarni to’playdi va tanani kasalliklardan himoya qilish uchun immun tizimida faol rol o’ynaydi.

Teri tana haroratini tartibga solidi, atrof muhitdan sezuvchan ma’lumotlarni to’playdi va tanani kasalliklardan himoya qilish uchun immun tizimida faol rol o’ynaydi.

Teri tashqi (epithelial) va ichki (biriktiruvchi to’qimali) qavatlardan iborat. Bu qavatlar turli moddalar ishlab chiqaradigan bazal membrana bilan ajralib turadi, epithelial qavatda turli bir yoki ko’p hujayrali bezlar bor. Epiteliy ajratgan qattiq moddalar mollyuskalar va ba’zi jonivorlarda skelet va himoya elementi vazifasini bajaradi. Epiteliy hujayralari sitoplazmasining qisman o’zgarishi bo’g’imoyoqlilar skeleti va parazit chuvalchanglar kutikulasini, ya’ni kimyoviy va mexanik himoya organini hosil qiladi. Umurtqasizlarda teri epiteliysi bir qavat hujayrali, umurtqalilarda ko’p qavatli hujayrali bo’ladi. Quruqlikda yashovchi umurtqalilar tashqi qavat hujayralarining butunlay shox qatlamiga aylanishidan epidermisning uzluksiz yangilanib turadigan shox qavati vujudga keladi. Ba’zi sutemizuvchilar hamda qushlarning tuk va patlari tana haroratini saqlab turadi va ularga qattiq sovuqda ham yashashga imkon beradi. Biriktiruvchi to’qima qavati yoki derma terining kollagen va elastik tolalarini shakllantiradi. Bu tolalar terining chidamli va elastik bo’lishiga yordam beradi.