Андижон давлат университети кошидаги 3-сон академик лицей буйрукдан кучирма

Mualliflar 
Turlar soni 
Aristotel (eramizdan oldingi III asr) 
454 
A.R. Beruniy («Saydona» asari, X asr) 
720 
Ibn Sino (Tabobat, II t, X-XI asr) 
810-815 o'simlik va hayvonlar 
K. Linney (1758-y., Shvetsiya) 
4208 
Gmelin (Okeana shahri, 1778-y.) 
18338 
Bonaparte (1837-y.) 
48286 
Mebius (1898-y., Gesse shahri) 
412600 
Shu jadvaldan ko'rinib turibdiki, o'simliklar va hayvonlar haqidagi ma'lumotlar asrlar osha 
allomalarning tabarruk asarlari orqali bizgacha yetib kelgan va jamlangan. Masalan, Aristotel 
keltirgan 454 ta turdan 180 ta hayvon turi Egey dengizidan topilgan, ulardan 116 ta baliq turi va 60 
dan ortiq umurtqasiz jonivorlar bo'lgan. O'rta asr o'rtalarida hayvonlarning 8843 turi, o'tgan asrning 

---

82 
oxirida 27700 va 
XX 
asrning o'rtasida umurtqali hayvonlarning 5740 ta turi va tur vakillari ma'lum 
bo'lgan. 
Sobiq Ittifoq hududida hayvonlarning 125-130 mingdan ortiq turlari bo'lib, ular Yer sharidagi 
hayvon turlarining 8,5% ini tashkil qiladi (Geptner, 1971). 
Olimlarning aytishiga qaraganda, Sobiq Ittifoq hududida turli hayvonlar turlarining ozligi 
mamlakatning tropikaga qaraganda shimolga joylashganidan kelib chiqadi. Shu hududda 
hayvonlarning asosiy guruhlariga sutemizuvchilar (350 tur), qushlar (710), sudralib yuruvchilar 
(160), baliqlar (1500), molluskalar (2000) bo'g'imoyoqlilar
(90000-100000) kiradi. 
Tarixiy ma'lumotlar bo'yicha, hayvonlar dunyosining vakillari 1000000-1500000 atrofida 
hisoblanadi. Ayrim manbalarda tabiatda uchraydigan hasharotlarning turlari 3 mln. dan ham ortiq, 
lekin ularning ko'pchiligi o'rganilmaganligi tufayli fanda o'z o'rnini topgan emas. 
Umurtqali hayvonlarning ko'payish tezligi ham har xildir. Masalan, kitlar, fillar, kiyik, bug'u, 
zebra, nosorog, ot, sigirlar 1 tadan bola tug'sa, quyon, olmaxonlar 1-12, itlar 2-10 (23), bo'rilar4-5 
(15), yovvoyi cho'chqalar 12 tagacha, uy cho'chqalari 28-34 tagacha, Avstraliya xaltali mushuklari 
17-18(24) tagacha bola tug'adi. 
Odatda, insonlarda - ayollar bittadan bola tug'adi, egizak tug'ilish hollari ham tez-tez uchrab 
turadi, lekin 3,5 yoki 7 ta bola tug'ilishi kam uchraydi. 
Umurtqali jonzotlardan qushlarning tuxum qo'yishi ham turlichadir. Ko'pchilik qushlar (kayra, 
pingvinlar, albatroslar) uyaga bittadan tuxum qo'ysa, kondorlar 2, burgutlar 3-4, tovuqlar 70-330, 
bedanalar 2-10 tadan tuxum qo'yadi. 
Tirik jonzotlar ichida eng ko'p tuxum (ikra)ni baliqlar tashlaydi. Masalan, tereska balig'i 2,9-9 mln., 
oy baliq 300 mln., osetrlar 24000-4000000, laqqa 100000, kolyushka kabi baliqlar hammasi bo'lib 
180-1000 dona ikra tashlaydi. 
Hayvonlar Yer usti muhitida turli darajada o'zgarib turadigan past va yuqori haroratga moslashgan. 
Masalan, itlar tana harorati 22°C gacha pasayishiga bardosh bersa, sichqonlar + 18°C, sug'urlar 0°C, 
yosh ko'rshapalaklar -5°C va -7°C, voyaga yetgan vakillari 0°C, qushlarning tuxumlari -1°C, 
toshbaqalar-5,5°C,kapalaklarharoratni8,5-12°C pasayishiga chidasa, ularning qurtlari -60°C, arilar - 
9,2°C, bitlar -12°C bakteriyalar sporalari haroratning -271°C gacha pasayishiga chidab, anabios 
holda bo'lib normal sharoit kelishi bilan rivojlanishni davom ettiradi. Turli hayvonlar va inson 
tanasining harorati, tomir urishi va nafas olishi har xildir.