|
3. Шоир ижодида ватан мадҳи
ВАТАН мадҳи
Ҳамид Олимжон ижодида катта ижтимоий мавзу ва ғоялар қамраб олинганлиги унинг фикри нақадар теранлигидан, унинг чуқур фалсафий-ҳиссий тафаккурга эга ижодкор эканлигидан далолат беради. Шоир доимо ўзиниВатанфарзанди, Ватанниэсаўзиникидеббилади. ҲамидОлимжоннинг “Мен ўзбекхалқиномидансўзлайман” номлимашҳурмақоласидашундайсатрлар бор: “Менингхалқимўзкинидигинингқонитўкилгантупроқниўзонасидайазизкўради. Менингхалқимболаларикўмилгантупроқниўпади, шу тупроқнинопокқилганодамниўлдиради. Қадимўзбекботирлариузоқсафаргакетганда доимо ўзёнларидабирҳовучВатантупроғиниолибюрганлар... Бубирҳовучтупроқунгаўзота-онасини, қариндошларини, халқиниэслатган... У Ватанниқанчасевса, ота-онасиниқанчасевса, ота-онадан, севимлиёрдан, қадрдонВатанданнишонбўлган шу бирҳовучтупроқниҳамшунчасевган. Шу бирҳовучтупроқнинг кучи шунчазўрбўлганки, у сувсизсаҳролардан, қорлитоғлардан, ваҳшийдарёлардан, ёввойиўрмонларданкўзочибюмгунчаўтаолган. Шу бирҳовучтупроқуниўтданолибўтгаташлаган, лекиномонсақлаган. Ўқунингкўкрагини теша олмаган, қилич
танасиникесаолмаган, оловкуйдираолмаган, зиндончиритаолмаган”. Ҳа, Ватангамуҳаббатибарқарорбўлганхалққудратлидир. ҲамидОлимжонтаъкидлаганбирҳовучтупроқобразиўзбекхалқининг типик характери – ватанпарварликхислатинингёрқиннамунасиэди.
"Бахтлар водийси", "Ўрик гуллаганда", "Ўзбекистон", бу шеърларни шунчаки ўқиб бўлмайди. Илк сатрлар ўқилиши билан улар ўқувчининг ҳам, тингловчининг ҳам қалбини завқ-шавққа тўлдирар эди:
Шафтолизор боғларни кўрдим,
Гул кўкарган тоғларни кўрдим.
Меҳр қўйиб ўпган сари оқ,
Оппоқ бўлдибуазизтупроқ.
Уларниўқирэкансан, азизВатан -Ўзбекистонкафтдатургандайкўзолдингданамоёнбўлади. Юрагингнифахр, ифтихортуйғусиқоплаболади. Тинмайўқийверсанг, ўқийверсанг… Лекиншеъртугаб қолганиникўриббирозхафабўласан. Китобниварақлабшундайўқиладиган, шу руҳдаёзилганшеъризлаб қоласан. Лекинкитобдажўншеърнингўзийўқ, ҳаммасидажўшқинлик, муҳаббат, бахт, гўзаллик, меҳрбарқ урибтурибди. Хоҳламинглабодамларўртасигачиқибўқи, хоҳлаашъорларниёлғизлигингга ҳамроҳ қил.Ҳаммашароитгамоскелади улар.
Кейинчаликшоирнингиккинчижаҳонурушимавзуидаги "Шарқданўарбгакетаётгандўстга", "Шинель", "Қўлинггақуролол", "Почтальон", "Қамал қилинганшаҳартепасидаги ой" шеърлари, "ЖангчиТурсун", "Роксананингкўзёшлари", "ОйгулбиланБахтиёр" каби баллада вапоэмалариниғурурбиланўқиганэдик. Ўа, бизҲамидОлимжоннингшеърларибиланулғайдик. Тенгдошларимунингшеърлариданяралган қўшиқларнихиргойи қилишарди. Айниқса, БотирЗокирововозибиланилоҳийоҳанггаайланган "Хаёлимдабўлдингузун кун…", МаъмуржонУзоқовижросидаги "Ғазал", ШералиЖўраевмаромигаетказибкуйлаб қўйган "Хайрлашув" қўшиғи ҳамҲамидОлмжон қаламигамансубэди. Бундаймисолларниўнлабкелтиришмумкин.
БизЎамидОлимжоннифақатшоирсифатидабилардик. Унингжўшқинсатр-лари, гоҳ ўйноқи, гоҳғамгин, лекинумид, орзубилансуғорилганшеърлари ҳақиқатан ҳаминсонларнингдардманд қалбларигамалҳамдекёқарди. УнингВатангабўлганмеҳри, халқигамуҳаббати шу шеърларгажобўлгандебўй-лардик. Шундайликкашундайку-я, аммоҲамидОлимжонижодинингкўпчиликбилмаган қирралари ҳамбўлганлиги ҳақидакўпйиллардавомидаёдгаолинмади. Советлартузумидаврини-ку яхшибилардик. У даврдаинсоннингяхшиишлариданкўракўпроқ мафкуравийхатолари ҳақидаёзиш, айтиш "мода" эди. Тан-қид, ўз-ўзинитанқидбаҳонасидаодамларюзига қоралойчаплашнияхшикўришар, ўзишларидан ҳузурқилишарди.ҲалиямШарофРашидовнинг республика раҳбари-ю, ЗулфияхонимнингдунёгамаълумжамоатарбобибўлганиЎамидОлимжонноминитурлитуҳматвабўҳтонларданасрабтурди, шекилли.
УмуманҲамидОлимжонўтганасрнинг қама-қама, от-от авжигачиққан 30-йилларидан омончиққанинингўзикаттаомадэди. Чунки, айнан 30, 40-йилларда у ўзбекадабиёти, фольклориниривожлантиришйўлидаўздавриучун қалтис қадамларташлаганди. Кўчадабилагига қизилбоғичбоғлаганҳар қандайчаласавод одам ҳамунингбуишлариучуншоирпешонасига "Миллатчи, айирмачи" деганёрлиқларниёпиштириб қўйишимумкинэди. Балки, унингкамяшашинибилганАллоҳнингўзи шу қисқа ҳаётидарўшноликкўрсин, деббундайхавфларданасрагандир - буэндиёлҚизЯратганнингўзигааён.
Унингўшадаврдаамалгаоширганэнг "хавфли" ишлариданбири "Алпомиш" достонинингэнгқадимги - ўнбиринчиасрдагиижроэтилганматнинивамазмуниниёзиболиб, асарқаҳрамонлари ҳақидагимаълумотлар, достондатушуниш қийинбўлгансўзларнингўнбетликлуғатинитузишваниҳоятмукаммал ҳолатгаолибкелиб, босмагатайёрлашэди. Унингўзбекхалқифольклоринитиклашборасидагиишлариникўзданкечирсангиз, ёшгинайигитнингишлариўнлаболимлар қилганилмийизланишларга, меҳнативазаҳматигабаробарэканлигига амин бўласиз.
Кезикелгандашуниайтибўтишимкеракки
,ҲамидОлимжоннингЎзбекистонФанларакадемиясинингмухбир-аъзосибўлганлиги ҳақидаўқиб ҳайронбўлганэдим: "Шоир ҳам академик бўлишимумкинми?" Аслидаэсагапбошқаёқдаэкан.ҲамидОлимжонмиллийфольклорниўшамураккабдаврдатикларэкан, эзилган, хўрланганўзбекхалқи қалбидааждодларруҳиниуйғотаолди. У замонасидаяшаганбахшиларданэринмайдостонларниёзиболар, уларнингилмийвабадиийасосларинияратарди.
Бугунги кун бадиийадабиётиганазарсолиб "Хўпажойибзамонбўлдими?" дебюборгингизкелади. Умидбиланварақлаганайримасарлардатарихий ҳақиқатшунчакиюзаки, изланишсизбаёнэтилганиёкитарихийшахсларгамуносабатлардасобиқ иттифоқмафкурасидан қолган "ташбеҳ"ларниўқиб ҳафсалангиз пир бўлади. Улардагимаълумотларўздавригатўғрикелмайди, аксариятиИнтернетданолинганлигияққолсезилибтурибди.
ҲамидОлимжон "Муқанна" драмасиниёзишданаввалМуқаннаномибиланмашҳурбўлганҲошим ибн Хаким раҳбарлик қилган, саккизинчиасрнингиккинчиярмидаМовароуннаҳрхалқининг араб истилочиларига қаршимиллиймус-тақилликучункурашивоқеалариниёритибберишучунжудакўпманбаларнитўплаган, уларниўрганибчиққан, мутолаа қилган. Исломғоялариватарихигаоидасарлар,Қуръони Карим, Табаритарихи, МуҳаммадНаршахийнинг"Бухоро тарихи", профессор А.Ю. Якубовскийнинг "Ўзбекхалқинингэтногенези" ва академик В.В. Бартольднингтарихгаоидасарлари, Будда ваЗардушттаълимотлариёритилганўнлабкитоблар, маълумотларкелтирилган қўлёзмаларнитўплабўрганганданкейингинаҲамидОлимжон "Муқанна"ниёзишгаўзинимаънавий ҳаққи бор дебҳисоблаган. У драманииккивариантдатайёрлаган, биринчиварианти ҳозиргиМиллий академик драма театриучун, иккинчисиМуқимийномидагимусиқали драма театригатақдимэтилган.Ўзимусулмонфарзандибўлатуриб, саккизинчиасрдагивоқеава ҳодисаларниҳаққоний, ҳақчилёритишниўзолдигамақсад қилиб қўядивабунгаэришади. КейинчаликбуасаршоирВ.Державинтомонидан рус тилига, М.Терехенкотомониданукраинтилигатаржимақилинади.
Do'stlaringiz bilan baham: |
