O’rta maxsus, kasbhunar ta’limi standartlari va ta’lim mazmuni
O’zbekiston Respublikasida tub iqtisodiy va ijtimoiy o’zgarishlar jarayonida mazkur o’tish davrida paydo bo’layotgan muammolarni yechish uchun Yangi konsepsiya va yondaShuvlar qidirilmoqda. Binobarin bozor iqtisodiyoti tizimini yaratish o’rta maxsus, kasb-hunar ta’limi o’rta malakaga ega bo’lgan mutaxassislarning bazaviy bilimi, ko’nikma va malakalariga nisbatan ham yuksak talablar qo’ymoqda. Bunda kasb-hunar ta’limining Yangilanish jarayonida ta’limstandartlari asosiy element bo’lib xizmat qiladi.
O’zbekiston Respublikasi O’rta maxsus, kasb-hunar ta’limining davlat ta’lim standartlari «Ta’lim to’ғrisida»gi Qonun, «Kadrlar tayyorlash milliy dasturi» talablari, Vazirlar Mahkamasining 1998yil 5 yanvardagi «O’zbekiston Respublikasida uzluksiz ta’lim tizimida Davlat ta’lim standartlarini ishlab chiqish va joriy etish haqidagi» 5-sonli qarori asosida ishlab chiqilib, Vazirlar Mahkamasining 2000 yil 16 okgyabrdagi «O’rta maxsus, kasb-hunar ta’limi davlat ta’lim standartlarini tasdiqlaSh to’g’risidagi» 400-sonli qarori asosida tasdiqlangan.
O’zbekiston Respublikasi o’rta maxsus, kasb-hunar ta’limining Davlat ta’lim standartlari Respublikaning o’ziga xos xususiyatlarini hisobga olib, xalqaro tajribalarga va chet el ekspertlarining maslahatlariga hamda standartning strukturasi va mazmuniga qo’yilgan talablar va o’zimizda mavjud bo’lgan metodologiya va texnologiyalardan kelib chiqqan holda ishlab chiqilgan.
Evropa ta’lim fondining «Standart» doirasida o’tkazilgan xalqaro simpoziumida O’zbekiston Respublikasi ta’lim standartiga qoniqarli baho berilib, xalqaro standart talablariga mos ekanligi, ya’ni mehnat bozori va ishlab chiqarish talablariga, Shaxsiy va kasbiy rivojlanishga, o’quv va baholash xususiyatiga yo’naltirilganligi ta’kidlandi.
Bugungi kunda Respublikada Vazirlar Mahkamasining 2000 yil 16 oktyabrdagi 400-sonli qarori bilan Davlat ta’lim standartlari «Asosiy qoidalar» bilan birgalikda hamda O’zbekiston Respublikasi Oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi tomonidan tasdiqlangan tarmoq ta’lim standartlari amaliyotga bosqichma-bosqich joriy etilmoqsa.
Davlat ta’lim standartlarini o’quv muassasalariga joriy etish samaradorligini oShirish uchun birinchi navbatda quyidagilarni puxta aniqlab olish lozim:
Ta’lim standarti deganda nimani tuShunamiz?
Standart o’z tarkibiga nimalarni kiritadi?
Standartning maqsad va vazifalari nimalardan iborat?
SHuningdek, standartning nimaga yo’naltirilganligini, standartning mazmuni nimani belgilaShga qaratilganligini va qaysi hujjatlar o’rta maxsus, kasb-hunar ta’limi standartlarini xarakterlaShini va boShqalarni bilishimiz kerak.
Davlat ta’lim standartlarining umumiy xarakteristikasi
Davlat ta’lim standartlari ta’limning ma’lum bosqichida yoShlarning sifatli bilimga ega bo’lishi uchun davlat kafolatini belgilaydi va tasdiqlaydi.
Davlat ta’lim standartlari — ta’limning ma’lum yo’nalishi bo’yicha umumta’lim va kasbiy fanlardan bosqichma-bosqich bilimga ega bo’lish talablari, qoidalari va tamoyillari kabi asosiy tuShunchalarni belgilovchi me’yoriy hujjat hisoblanadi.
Davlat ta’lim standarti — O’zbekiston Respublikasining barcha hududlarida yuridik kuchga ega bo’lib, idoraviy bo’ysinishi va mulkchilik Shaklidan qat’i nazar barcha davlat va nodavlat ta’lim muassasalariga joriy qilinadi.
O’rta maxsus, kasb-hunar ta’limining Davlat ta’lim standarti (O’MKHT DTS) — aniq maqsadga yo’naltirilgan ta’lim faoliyatini aks ettiruvchi mexanizmdir. Standart ma’lum bir faoliyatda sifatni oShirishning kuchli vositasi bo’lib, real natijaga erishish maqsadini ifodalaydi.
O’MKHT Davlat ta’lim standarti — ta’limning yagonaligini, uzluksizligini, uzviyligini ta’minlaShga, moliyaviy va moddiy-texnik vositalardan oqilona foydalanishga qaratilgan.
O’MKH ta’limining Davlat ta’lim standarti — uzluksiz ta’lim tizimida xaotik bilim berishning oldini olib, o’quv materialining qaytarilishiga yo’l qo’ymaydi.
O’MKH ta’limining Davlat ta’lim standarti — o’quvchilarning yetarli o’quv yuklamasi me’yorini ko’rsatib, o’quv rejalari va dasturlari soni ko’payishining oldini olib, o’quvchilarni ortiqcha yuklamalardan himoya qiladi.
Standartlar Yangi o’quv reja va dasturlari hamda o’quv qo’llanma, darsliklar va boShqa me’yoriy hujjatlar yaratish uchun asos hisoblanadi.
Ta’lim standartlari ochiq va qulay bo’lib, ta’lim muassasalarining ilmiy-pedagogik kengaShlariga ishchi o’quv rejalarini tuzishda o’quv reja va dasturlari mazmuniga 15-20 foizgacha o’zgartirish kiritish huquqini beradi.
O’MKHT Davlat ta’lim standartlarining funksiyalari Kasb-hunar ta’limining sifatini ta’minlaydi va uning asosiy ko’rsatkichi hisoblanadi.
Ochiqlikni kafolatlaydi.
Standartning maqsadi — o’qitishning mazmuni va qo’yilayotgan talablarning darajasi ta’lim olayotganlar uchun ochiq va ko’rgazmali bo’lishini, o’quvchilar uchun ham, ish beruvchilar uchun ham ish joyiga nomzodning tayyorgarlik mazmunini bilishi kerakligini ta’minlaydi.
