Andijon davlat tibbiyot institute Davolash ishi fakulteti i-bosqich 111-guruh talabasi aaaaaaaa bbbbbbbning “ Tibbiy biologiya “ fanidan prezentatsiyasi

ANDIJON DAVLAT TIBBIYOT INSTITUTI “ TIBBIY KIMYO “ KAFEDRASI

Mavzu: Kompleks birikmalar va oksidlanish-qaytarilish reaksiyalari .

Tarkibiy qismlarining o‘zaro ta’siri natijasida kristallda ham eritmada ham erkin holda turg‘un bo‘lgan murakkab ionlardan tashkil topgan molekulyar moddalarga kompleks birikmalar deyiladi. Misol sifatida kumushning suvda erimaydigan tuzlariga ammiak tasir qilinganda hosil bo‘lgan birikmalarni olish mumkin ↓AgCl + 2NH3 = [Ag(NH3) 2]Cl ↓Ag2CrO4 + 2NH3 = [Ag(NH3) 2]2CrO4

Ko‘pchilik hollarda kompleks birikmalar suvlik eritmalarda hosil bo‘ladi. Lekin boshqa hollarda ham ularning hosil bo‘lishi kuzatilgan. Masalan 8 molekula gaz holidagi ammiakni qattiq holdagi kaliy xlorid ta’sirlashishidan quyidagi kompleks birikma hosil bo‘ladi. CaCl2+8NH3=[Ca(NH3)8]Cl2

Nisbatan oddiy tuzilishli moddalar birikkanda hosil bo‘ladigan maxsulotlarning xossalari ba’zan keskin o‘zgarishi mumkin. Masalan, COC l3 yoki CrCl3 tuziga ma’lum mikdorda NH3 eritmasi qo‘shilganda turli xossalarga ega bo‘lgan moddalar hosil bo‘ladi. Bu xossalar o‘z navbatida dastlabki moddalarning nisbiy miqdorlariga bog‘liq. Jumladan CoCl3·6NH3 eritmasiga AgNO3 qo‘shilsa birikmadagi uchala xlor ioni cho‘kmaga tushadi.

Agar CoCl3·5NH3 ga AgNO3 qo‘shilsa undagi xlor ionlarining 2/3 qismi, CoCl3·4NH3 da esa xlor ionlarining 1/3 qismigina cho‘kmaga tushishi kuzatiladi. Bunday mikdoriy farqlar birikmalar tarkibida xossalari jixatidan farq qiladigan xlor ionlari bo‘lishini bildiradi. Ushbu fikrlarga hamda XIX asr oxirida «element valentligi o‘zgarmaydi» degan tushunchaga asoslangan holda Blomstrand va Iorgensen kompleks moddalar tuzilishini quyidagicha ifodalashni taklif etdilar:

Kompleks birikmalar uchun taklif etilgan Blomstrand — Iorgensenning zanjirli tuzilish nazariyasi qator kamchiliklarga ega bo‘lib, ko‘pgina noaniqliklarga ega. Jumladan yuqorida keltirilgan komplekslarda azot valentligi beshga teng. Bundan tashqari bu komplekslardagi xlor ionlarining xossalari ularning qanday elementlarga birikkanligi bilangina aniqlanadi. Shunga ko‘ra, kobalt bilan birikkan xlor Ag+ bilan ta’sirlashmasligi kerak edi. Ammo bu nima sababdan CoC13 tuzidagi barcha xlor ionlari AgCl holida cho‘kmaga tushadiyu,: CoCl3·4NH3 tarkibida esa ikkita emas, balki fakat bitta xlor ioni cho‘kishini tushuntira olmasdi .