Andijon davlat tibbiyot institute Davolash ishi fakulteti i-bosqich 111-guruh talabasi aaaaaaaa bbbbbbbning “ Tibbiy biologiya “ fanidan prezentatsiyasi

Kompleks birikmalarning asosiy xossalaridan biri ularning ichki koordinatsion sferalarda bir vaqtning o‘zida ham neytral molekulalar, ham kislota qoldig‘i anionlarini saqlay olishi mumkinligidadir. Shu bilan birga markaziy atomning koordinatsion soni ko‘pincha o‘zgarmas qiymatga ega bo‘lganligi sababli ichki sferaga biror-bir ligandning kirishi, u erdagi boshqa ligandning chiqib ketishi mumkin:

Komplekslarning bunday xossalari A. Vernerning koordinatsion nazariyasining ikkinchi bandini to‘g‘ri ekanligining isboti sifatida qaralishi mumkin. Bu qonunning uchinchi bandi asosida A. Verner koordinatsion soni 6 ga teng komplekslar oktaedrik tuzilishga, koordinatsion son 4 ga teng bo‘lgan hollarda esa tetraedrik yoki yassi kvadrat tuzilishga ega bo‘lishini ko‘rsatib o‘tdi:

Bunday tuzilishli komplekslarning markazida metall ioni (M) uning qirralarida esa ligandlar (L) joylashadi. Masalan [Co(NH3)6]C13 kompleksining ichki koordinatsion sferasi oktaedrik

Agar bir kompleks tarkibida bir necha xil ligandlar saqlansa, ular aralash ligandli komplekslar deb ataladi. Bunday komplekslarda tabiati jixatidan o‘zaro farqlanadigan ligandlar markaziy atom bilan turlicha birikishi mumkin: Valent bog‘lar (ko‘p hollarda qutbli kovalent bog‘lar) orqali birikish chiziqcha orqali ko‘rsatilishi mumkin. Ligandning bo‘linmagan elektron jufti va metallning bo‘sh yoki to‘lmagan kvant yacheykasi hisobiga bog‘ hosil bo‘lgandagi (tabiati jixatidan donorakseptor bog‘ga yaqin bo‘lgan koordinatsion bog‘) birikishida bunday bog‘ strelka orqali belgilanadi.

Koordinatsion birikmalardagi markaziy atom bilan birikkan ligandlarning miqdori ko‘p hollarda metallning effeki va tom nomeri ( EAN ) qiymati bilan belgilanadi. EAN deganda kompleks hosil qiluvchi metall atomidagi elektronlar soni tushuniladi. Ko‘p hollarda markaziy atomning EAN belgilaydigan elektronlar soni qiymat jixatidan inert gazlardagi elektronlar soniga teng bo‘ladi. Masalan, [Co(NH3)6]Cl dagi Co(III) ning EAN quyidagicha aniqlash mumkin. Co ning atom nomeri 27, demak unda 27 elektron bo‘ladi