Анатомияси ўзбекистон Республикаси Олий ва ўрта махсус таълим

128
-раем.
Ёпиқ ёки аниқ (1) ва очиқ ёки
ноаниқ тупгулнинг тасвири: 
а
 — учкигул;
6 —
 гул ўқининг рудимента; 
в —
 гул олди
баргча; 5, — стерил ёки пуштсиз гул олди
баргча; г — гулён баргчалар.

---

л а марказий ўқ) тўпгул ҳам 
дейилади (лабгулдошлар, 
капалакгулдошлар, сигир- 
қуйрукдошлар ва бошқалар).
Мураккаб тўпгулларга 
куйидагилар киради: мурак­
каб шода 
(
i h h h t h j j
) 
ёки 
шохланган тўпгул. Бундай 
тўпгулларда асосий марка­
зий моноподиал ўқ узоқ 
вақг ўсишни давом эттира­
ди. Натижада бир ўқда бир 
неча шохчалар ривожлана­
ди. Бу шохчалар ўз навба­
тида шохлаб, уларда ҳам 
гуллар ўрнашади (масалан, 
қашқарбеда 131-расм, 1).
Қашқарбеданинг марказий 
моноподиал ўқи франдоз 
шода бўлиб, шохчаларида- 
ги оддий гуллари очиқ брак- 
теоз тўпгуллардан иборат.
Шодалардан ҳосил бўлган 
бундай тўпгул баъзан су пур­
ги бошоқ деб аталади.
Мураккаб соябон тўпгул- 
ларда марказий ўқ қисқарган бўлиб, унда катга ўрама барг 
жойлашади. Марказий ўқнинг ўрама барг қўлтиғидан од­
дий соябон гуллар ўсиб, яна соябон гуллар ташкил қилади. 
Ҳар бир соябон остида кичкина ўрама барг бўлади. Бундай 
тўпгуллар соябонгулдошлар оиласига хосдир.
Мураккаб бошоқ шаклидаги тўпгуллар ғалладошлар 
оиласига хос бўлиб, морфологик жиҳатдан мураккаб шо- 
дага ўхшайди (132-расм). Унинг марказий ўқида бир неча 
бошоқчалар зич ўрнашиб, бошоқни ташкил этади (бур­
дой, арпа). Баъзи ғалладошларда оддий бошоьутар узун 
шохланган бандлари билан марказий ўқда иккинчи ва 
учинчи тартиб шохчалар ҳосил қилиб, мураккаб рўвак деб 
аталадиган тўпгулни ҳосил қилади (шоли, тариқ, сули, 
қўнғирбош ва бошқалар).