Anatomiya fanidan amaliy mashg’ulotlar Tuzuvchi

Amaliy №1


Mavzu. Suyaklarning shakllarini o’rganish.
Nazariy tushuncha. Suyaklar shakli va vazifasi ko`ra 4 guruhga ajratiladi.
I.Naysimon suyaklar: uzun va kalta guruhlarga ajratiladi. Ular naysimon shaklga ega bo`lib, tashqi zich, qattiq (kompakt) moddadan va ichidagi g`ovaksimon moddadan tuzilgan. Bu suyaklar tayanch, himoya va harakat vazifasini bajaradi. Uzun naysimon suyaklar: yelka, tirsak, bilak; son, katta va kichik boldir suyaklari kiradi. Kalta naysimon suyaklar kaft va barmoq falangalari misol bo’ladi.
II.G’ovak tuzilishga ega bo`lgan suyaklar: bu suyaklarning ichi g`ovak moddadan iborat bo`lib, tashqi yuzasi yupqa zich (kompakt) modda bilan qoplangan bo`ladi. Uzun g`ovakli suyaklar turkumiga qovurg`a va to`sh suyaklari, kalta g`ovakli suyaklar turkumiga umurtqa, kaft usti suyaklari kiradi.Mushaklar qisqarishini muvofiqlashtiradigan, ularning paylari ichida taraqqiy etadigan sesamasimon suyaklar (tizza qopqog`i suyagi, no`xatsimon suyak va h. k) ham g`ovakli suyaklar guruhini tashkil qiladi.
III.Yassi suyaklar: a) asosan himoya vazifasini bajaradigan kallaning yassi suyaklari. Bu suyaklar biriktiruvchi to`qima holatidan suyaklanib, ichki va tashqi yuzalari zich (kompakt) moddadan tashkil topib, o`rtasida g`ovak modda bo`ladi.
Tog`ay moddalik holatidan suyaklanadigan kurak va chanoq suyaklari ham yassi suyaklar guruhini tashkil etadi.
IV. Aralash suyaklar: bu guruh suyaklar bir necha bo`laklardan taraqqiy etib, qo`shilib ketadi. Aralash suyaklar guruhiga qisman endesmal va qisman enxondral taraqqiy etadigan o`mrov suyagini ham kiritish mumkun.
Naysimon suyaklarning tayanch vazifasini bajaruvchi tana qismiga diafiz deyiladi. Diafizlarning uchi esa, naysimon suyaklarning bo`yin qismiga to`g`ri keladi va bu sohalarni metafiz deyiladi. Naysimon suyaklarning bo`g`im hosil qiluvchi uchlariga epifiz qismi deyiladi. Suyaklardagi mushaklar birlashadigan o`simtalariga apofizlar deb ataladi.
Suyaklarning morfologik birligini osteonlar tashkil etadi. Osteonlar suyak ichida qon tomir va nerv tolalari yo`naladigan kanallar (bo`shliqlar) atrofida joylashadigan suyak to`qi-malaridan hosil bo`ladi.Osteonlar naysimon suyaklarda uning uzunligi bo`ylab, yassi suyaklarda esa ularning yuzasi bo`ylab yo`na-ladi.Suyakning organik moddasi ossein deb ataladi.Ossein kollagen moddasining bir turi hisoblanadi. Ossein va anorganik modda qo`shilishidan suyaklar mus-tahkam, qattiq va elastik bo’ladi.