Anatomiya 2014. indd

VI juft – uzoqlashtiruvchi nerv (n. abducens), harakatlantiruv-

chi nerv. Uning yagona harakatlantiruvchi o‘zagi ko‘prikda 

joylash gan. Nerv miya asosidan ko‘prik bilan uzunchoq miya-

ning o‘rtasidagi egat dan chiqadi. Oldinga yo‘nalib, ko‘z kosasi-

ning ust ki yorig‘i orqali ko‘z kosasiga kiradi va ko‘zning lateral 

to‘g‘ri mushagini innervatsiya qiladi.

VII juft – yuz nervi (n. facialis)  (199-rasm) tarkibiga ikkita 

nerv: ko‘pikning yopqich qismida joylashgan harakatlantiruvchi 

o‘zak hujayralari aksonlaridan hosil bo‘lgan xususiy yuz nervi, 

sezuvchi va vegetativ o‘zak hujayralari aksonlaridan hosil bo‘lgan 

oraliq nerv (n. intermedius) kiradi. Miya asosidan nerv ko‘prik-

ning orqa qirrasidan, olivadan lateral 

roqdan chiqib, dah 

liz-

chig‘anoq nervi bilan ichki eshituv yo‘lagiga kiradi. Chakka suya-

gining piramidasida o‘z nomidagi kanal ichida joylashib, bigizsi-

mon-so‘rg‘ichsimon teshik orqali tashqariga chiqadi. Kanal ichi-

da nerv bukilma-yuz nervi tizzachasi va tizza tugunini hosil qila-

di. Tizza tuguni soxta unipolyar hujayralardan iborat bo‘lib, oraliq 

nervning sezuvchi qismiga taalluqli. Yuz nervi kanali ichida ner-

vdan bir nechta tarmoqlar chiqadi: katta toshsimon nerv parasim-

patik tolalardan iborat bo‘lib, kanaldan o‘z nomidagi tirqish or-

qali piramidaning oldingi yuzasiga, bu yerdan o‘z nomidagi egat-

da yo‘nalib, yirtiq teshik orqali tashqariga chiqadi. Nerv simpa-

tik nerv bilan birga qanotsimon kanalga kirib, qanotsimon kanal 

nervi nomini oladi va qanot-tanglay tuguniga qo‘shiladi. Nog‘ora 

---

471

tori parasimpatik va sezuvchi tolalari bo‘lib, sezuvchi tolalar tiz-

za tuguni soxta unipolyar hujayra o‘siq laridan iborat. Nerv kanal 

ichidan o‘z nomidagi naycha orqali o‘rta quloq bo‘shlig‘iga o‘ta-

di. Nog‘ora bo‘shlig‘idan toshsimon-nog‘ora yorig‘i orqali chiqib 

til nerviga qo‘shiladi. Uzangi nervi harakatlantiruvchi shox bo‘lib, 

nog‘ora bo‘shlig‘ida uzangi mushagini innervatsiya qiladi. Yuz 

nervi bigizsimon-so‘rg‘ichsimon teshikdan chiqqanidan keyin en-

sa, quloq suprasi mushaklari, bigizsimon – til osti va ikki qorin-

chali mushakning orqa qorinchasiga harakatlantiruvchi tarmoq-

larini beradi.

So‘ng yuz nervi quloq oldi bezi ichiga kirib, uning ichida tar-

moqlarga bo‘linadi va quloq oldi chigalini hosil qiladi. Bu chi-

galdan chiqqan chakka, yonoq, lunj, pastki jag‘ cheti bo‘ylab 

yo‘naluv chi tarmoq va bo‘yin tarmoqlari boshning mimika mu-

shaklarini innervatsiya qiladi.