Anatomiya 2014. indd

IX juft – til-halqum nervi (n. glossopharyngeus) aralash nerv. 

U sezuvchi, harakatlantiruvchi va parasimpatik tolalardan hosil 

bo‘l gan. Til-halqum nervining o‘zaklari uzunchoq miya sohasida 

joy lashgan bo‘lib, nerv miya asosida olivaning orqasidan chiqa-

di. Kalla bo‘shlig‘idan til-halqum nervi bo‘yinturuq teshigi orqali 

tash qariga chiqadi. Bo‘yinturuq teshigi sohasida nerv ikkita sezuv-

chi tugun (yuqo rigi va pastki) hosil qiladi. Bu tugunlar tarkibida 

sezuv chi neyronlar bo‘lib, ularning markaziy o‘siqlari uzunchoq 

miyadagi sezuv chi o‘zakda tugaydi. Ularning periferik o‘siqlari 

nerv tarmoqlari tarkibida tilning orqa 1/3 qismi shilliq pardasini, 

halqumning shilliq pardasini, o‘rta quloqni, tanglay murtagini va 

uyqu kengaymasini innervatsiya qiladi. Parasimpatik tolalari qu-

---

472

loq oldi bezini, harakatlantiruvchi tolalari esa bigiz-halqum mu-

shagini innervatsiya qiladi.