Anatomiya 2014. indd

Oqsilli distrofiyalar (disproteinnozlar). Oqsillar almashinuvi-

ning buzilishlari to‘qimalar va ular hujayralarni tarkibini o‘zga-

rishiga – oqsilli distrofiyalarga olib keladi. Oqsil almashinuvining 

turli buzi lishlariga bog‘liq bo‘lgan oqsilli distrofiyalarning birne-

cha turlari mav jud. Ularning ba’zilari hujayra ichidagi oqsilning 

o‘zgarishlarida boshqalari esa hujayradan tashqaridagi to‘qimalar 

oqsillarning o‘zgarishlarida o‘z ifodasini topadi.

Hujayra disproteinnozlari. Hujayra disproteinnozlarida hu-

jayralar oqsilli normaga nisbatan boshqacha fizik, kimyoviy va 

morfologik ko‘rinishni oladi. Hujayra disproteinnozlaridan do-

nali va gidrofik  distrofiyalar ko‘proq ahamiyatga molikdir.

Donali distrofiya – parenximatoz a’zolarning hujayra proto-

plaz masida yirik donalar paydo bo‘lishi bilan ifodalanadi. Hujay-

ralar bo‘kkan ko‘rinishida bo‘ladi. Bunda oqsillarining tarkibiy 

xususiyatlarini o‘zgarishi hujayralar protoplazmasiga hosil bo‘lgan 

donalar va tomchilar bilan belgilanadi. Donali distrofiyada mi-

toxondriyalar qattiq shikastlanib, ularda bo‘kish va vakuolizatsiya 

ro‘y beradi.

Donali distrofiya buyrakning burama naychalarida, jigar hu-

jayralarida, yurak mushaklarida aniq va yaqqol ko‘rinadi. Bu 

distrofiyada a’zolar hajmi birmuncha kattalashib, bo‘shashgan 

bo‘ladi. Kesmasida esa kulrangnamo bo‘kkan, go‘yo qaynoq suv 

sepilgandek ko‘rinishda bo‘ladi.

---

307

Donali distrofiy har xil intoksikatsiyalarda, infeksion jarayon-

lar va qon aylanishini buzilishlarida uchraydi. Ularning bevosita 

sababi oksid lanish jarayonlarining susayishi, hujayra nafas olishi-

ning buzilishi va modda almashinuvining kislotali mahsulotlari 

to‘planishi hisoblanadi.

Donali distrofiyada parenximotoz a’zolar funksiyasi pa-

sayadi. U yurak mushaklarining qisqarish qobiliyatining kuch-

sizlanishiga olib keladi. Buyrakning burama naychalari epiteliy-

sining donali dis trofiyasi epiteliyning filtratsion qobiliyatini bu-

zilishiga va siydik da oqsil paydo bo‘lishiga olib keladi.

Donali distrofiyaning oqibati har xil. Bu jarayon, odatda, 

qaytar jarayon bo‘lib, uni keltirib chiqargan sababi bartaraf qi-

linganda tarkibning to‘la tiklanishi kuzatiladi.