Anatomiya 2014. indd

NAFAS A’ZOLARI PATOLOGIYASI

Nafas olish ritmining buzilishi

Harsillash nafasning harakat ritmi va harakat kuchining buzi-

lishi bilan xarakterlanuvchi nafas olishning qiyinlashuvidir. Odat-

da, harsillash havo yetishmasligi kabi og‘ir hissiyot bilan kuzati-

ladi.

Harsillashda nafas olishning idora etilishi buziladi, bu uning 

tezligi va chuqurligining o‘zgarishi bilan ifodalanadi. Nafas tez 

va sekin, yuzaki yoki chuqur bo‘lishi mumkin. Harsillash kom-

pensator jarayon bo‘lib, uning yordamida organizmdagi gaz al-

mashinuvi qisman to‘g‘rilanadi. Bu kompensatsiyaning to‘la-

to‘kismasligining ko‘rsatkichi hamdir. Chunonchi, yuzaki va tez 

nafas bilan kuzatilayotgan harsillashda o‘pkaning nafas olish sat-

hi yetarli qatnashmaydi va gaz almashinuvi kompensatsiyasi yuz 

bermaydi.

Patologik jarayonlar o‘pkaning o‘zida bo‘lganda, plevritlarda 

va boshqalarda ana shunday bo‘ladi. Harsillashda, ko‘krak qafa-

sining nafas harakatida, odatda, ishtirok etuvchi mushaklardan 

tashqari, qo‘ shimcha mushaklar ham faoliyat ko‘rsatadi. Bu mu-

shaklarning ishi yelka qimirlamay qolganda va tana vertikal ho-

latda bo‘lganda katta ahamiyatga ega bo‘ladi. Shu sababli har-

sillashda bemorlar, odatda, o‘tirgan, qo‘llari cho‘zilgan va biror-

ta narsaga tiralgan bo‘ladi.

Harsillashning kelib chiqish mexanizmi qonda karbonat kis-

lotasining to‘planlanganliga va nafas markazining ta’sirlanishi-

ga yoki turli ta’sirlarga nisbatan reflektor javob berishiga bog‘liq 

bo‘ladi.