Anatomiya 2014. indd

O‘pka havosining hajmi. Tinch holatda katta yoshli odam 500 

ml ga yaqin havo bilan nafas oladi va chiqaradi. Bu miqdor havo-

ni nafas hajmi deyiladi. Tinch nafas olgandan keyin qo‘shimcha 

chuqur nafas olinsa, o‘pkaga yana 1500 ml havo kirishi mumkin. 

Bu hajm nafas olishning qo‘shimcha hajmi deyiladi.

Tinch nafas chiqargandan keyin nafas mushaklarining maksi-

mal qisqarishi ta’sirida 1500 ml havoni nafasdan chiqarish mum-

kin. Bu hajm nafas chiqarishning qo‘shimcha hajmi deyiladi.

Nafas havosi, nafas olishning qo‘shimcha hajmi va nafas chiqa-

rish ning qo‘shimcha hajmlarining yig‘indisi (500+1500+1500) 

o‘pkaning tiriklik sig‘imini (O‘TS) tashkil qiladi. Mo‘tadil O‘TS 

ayollarda o‘rtacha 2700 ml, erkaklarda esa – 3500 ml. Jismoniy 

mashq qilganda O‘TS 7500 gacha oshishi mumkin.

Oxirigacha nafas chiqargandan keyin ham o‘pkada 1200 ml havo 

qolib, uni qoldiq havo deb ataladi.

Nafas chiqarishning qo‘shimcha hajmi va qoldiq havo hajmi 

birgalikda o‘pkaning funksional qoldiq sig‘imi (alveolyar havo) 

---

260

deyilib, uning hajmi 2500 ml ga teng. O‘pka havosi hajmi va O‘TS 

spirometr yoki spirograf yordamida o‘lchanadi.