Anatomiya 2014. indd

179-rasm. Propriotseptiv refleksni 

hosil qilish va tizza refleksi

reflektor yoyi.

---

416

aniq mosla shuvini ta’minlaydi va organizm ichidagi faoliyatla-

rini boshqaradi. Refleks nerv faoliyatining vazifaviy birligidir. 

Har qanday ref leksni bajarish uchun reflektor yoyining barcha 

qism lari butun bo‘lishi kerak. Birorta qismning buzilishi refleks-

ni yo‘qolishiga olib keladi.

Refleks vaqti. Refleks vaqti deb ta’sir berilgan vaqtdan un-

ga javob hosil bo‘lguncha o‘tgan vaqtga aytiladi. U retseptor-

ni qo‘zg‘atish ga, qo‘z g‘alishni sezuvchi tolalar, MNT, harakat-

lantiruvchi tolalar va ish chi a’zoni qo‘zg‘alishiga ketgan vaqt-

lar yig‘indisidan iborat. Bu vaqtning katta qismi qo‘zg‘alishni 

nerv markazlariga o‘tkazish ga (refleksning markaziy vaqti) ke-

tadi, chunki MNT sinapslarida qo‘zg‘alishni o‘tkazish sekin-

lashadi, buni sinapsda ush lab qolish deb ataladi. Reflektor yoy 

tarkibiga qancha kam neyron kirsa, ref leks vaqti shuncha kam 

bo‘ladi.  Shuning uchun pay cho‘zilganda hosil bo‘ladigan ik-

ki neyron dan iborat pay reflekslari ancha tez. Ularning vaq-

ti bor yo‘g‘i 19–23 ms, qachonki ko‘zni ta’sirlaganda chaqirila-

digan ko‘zni qisish refleksi vaqti 50–200 ms. Avtonom ref leks-

larning vaqti eng ko‘p bo‘ladi. Refleks vaqti ta’sirot kuchi va 

MNTning qo‘zg‘aluvchanligiga bog‘liq. Kuchli ta’sirotda u qis-

qa, qo‘zg‘aluvchanlik pasayganida u uzayadi, qo‘zg‘aluvchanlik 

oshganida sezilarli kamayadi.