Anatomiya 2014. indd

16-rasm. Skeletning orqa tomondan

ko‘rinishi:

1–bosh skeleti; 2–umurtqa pog‘anasi;

3–bilak suyagi; 4–tirsak suyagi; 5– kaft usti 

soha suyaklari; 6– qo‘l kafti barmoq falan-

galari; 7–yonbosh suyagi; 8–quymich suya-

gi; 9–son suyagi; 10–katta boldir suyagi;

11–oyoq panjasi kaft suyaklari; 12–kaft usti 

soha suyaklari; 13–oyoq panjasi barmoq fa-

langalari; 14–kichik boldir suyagi; 15–qov 

suyagi; 16–dum suyagi; 17–qo‘l kafti bar-

moq falangalari; 18–dumg‘aza suyagi;

19–qovurg‘alar; 20–yelka suyagi; 21–kurak 

suyagi; 22–o‘mrov suyagi. 

---

63

Suyakda noorganik moddalarning miqdori yoshga qarab ko‘payib 

boradi, shuning uchun qari odamlarning suyagi nisbatan mo‘rt 

bo‘ladi. Bolalar suyagining elastikligi uning tarkibida organik 

moddalarning ko‘p bo‘lishiga bog‘liq. Agar suyak kuchli kislotaga 

solinsa, mineral tuzlar erib, ossein moddasi qoladi, bunda suyak 

qattiqligini yo‘qotib elastik bo‘lib qoladi. Agar suyakni temir o‘qqa 

o‘rnatib yoqsak, organik moddalar yonib ketadi va suyakning elas-

tikligi yo‘qoladi, bunday suyak tezda kulga aylanadi.

Bulardan tashqari suyaklar tarkibida vitaminlar (A, D, C) 

ham bo‘ladi. Agar D vitamini yetishmasa suyakning mineral tar-

kibi buzilib, raxit kasalligi kelib chiqadi. A vitamini yetishma-

sa, suyaklar yo‘g‘onlashib, suyak bo‘shliqlari va kanalchalari 

kat ta lashib ketadi. Suyakning tash qi qavati (17-rasm) kompakt 

mod dadan iborat bo‘lib, uning os tida g‘ovak modda joylashgan. 

Nay simon suyaklarning diafizida kompakt modda qalin, g‘ovak 

va yassi suyaklarda esa yupqa bo‘ladi. Suyakning kompakt mod-

dasining asosini osteon hosil qi la di. Osteon osteon plastinkalari 

(qatlamlari) va kanalchalari hosil qiladi. Osteon kanalcha laridan 

qon tomir va nerv tolalari o‘tadi. 

Uning atrofini zich suyak qat-

lami (kompakt) modda o‘ragan. 

Osteon qatlamlari orasini ora-

liq moddalar to‘latib turadi, ular 

qattiq, ichida kollagen tolalari 

bor oqsil moddalardan iborat.

Suyaklarning g‘ovak modda-

si suyak to‘sinlari va ular o‘rtasi-

da joylashgan katakchalardan ibo-

rat bo‘ladi. 

Suyaklar tuzilishi, rivojlanishi 

va vazifalariga ko‘ra quyidagicha 

tasniflanadi (18-rasm).

Naysimon suyaklar qo‘l va 

oyoq skeletini hosil qilib, tayanch 

vazifasini bajaradi. Uzun naysi-

mon suyaklar (yelka, bi 

lak, son 

va boldir suyaklari) va kalta nay-

simon suyaklar (qo‘l, oyoq kafti 

va barmoq falangalari) tafovut qi-