Anatomiya 2014. indd

 uning ust va orqa tomonida 

nay bolishi

  joylashgan. Eshituv nayi halqumni o‘rta quloq bilan 

qo‘shib turadi. Nay teshigi bilan tanglay chodiri o‘rtasida limfoid 

to‘qima to‘plami – nay murtagi

 joylashgan.

Halqumning og‘iz qismi

 tanglay chodiri bilan hiqildoqqa ki-

rish teshigi o‘rtasida joylashgan. Bu qism old tomondan tomoq 

teshigi vositasida og‘iz bo‘shlig‘i bilan qo‘shiladi. Halqumning 

og‘iz qismida til ildizi sohasida til murtagi

 yon tomonda esa juft 

tanglay murtagi joylashgan.

Halqumning hiqildoq qismi

  hiqildoqning orqasida hiqildoq-

qa kirish teshigidan qizilo‘ngachgacha davom etadi. Hiqildoq-

qa kirish teshigi yuqo ri tomondan hiqildoq usti tog‘ayi

  yon to-

mondan cho‘michsimon-hi qildoq usti burmalari, past tomondan 

cho‘michsimon tog‘aylar bilan chegaralangan. Halqumning hiqil-

doq qismida noksimon cho‘ntaklar

 joy lashgan. Halqumning qizil-

o‘ngachga o‘tish sohasi toraygan bo‘lib, halqum-qizilo‘ngach to-

raymasi deyiladi.

---

213

Halqumning burun va og‘iz qismida halqa shaklida joylashgan 

ikkita juft (nay va tanglay) va ikkita toq (halqum va til) murtaklar 

to‘plamini Pirogov-Valdeyer limfo-epitelial halqasi deb ataladi.

Halqum devori quyidagi qavatlardan iborat:

Shilliq parda halqum devorini ichki tomondan qoplab, yuqo-

ri qismida fibroz parda bilan birikkani uchun burmalar hosil qil-

maydi. U burun qismida kiprikli epiteliy bilan, pastki qismlari-

da ko‘p qavatli yassi epiteliy bilan qoplangan. Unda shilliq bezla-

ri bo‘lib, ularning suyuqligi ovqat yutgan vaqtda ovqat luqmasini 

sirpanishini ta’minlaydi.

Shilliq osti asos halqumning yuqori qismida fibroz parda

 

yoki halqum-asos fassiyasini hosil qilib, halqumni bosh suyagi 

asosini tash qi yuzasiga tortib turadi. Halqumning hiqildoq qis-

mida esa bu qatlam bo‘sh shilliq osti asos

 shaklida bo‘ladi.

Mushak qavat ko‘ndalang-targ‘il mushaklardan tuzilgan 

bo‘lib ikki: halqumni qisuvchi va ko‘taruvchi guruhlarga bo‘lina-

di. Halqum ning qisuvchi mushaklari uchta: ustki, o‘rta va pastki. 

Ular kalla asosi, til osti suyagi, pastki jag‘ suyagi, hiqildoq tog‘ay-

laridan boshlanib orqa tomonga yo‘naladi va o‘rta chiziqda o‘zaro 

birikib halqum chokini hosil qiladi.

Halqumni ko‘taruvchi yoki bo‘ylama mushaklarga bigizsimon-

halqum va tanglay-halqum mushaklari kiradi. Halqum mushakla-

ri ovqatni yutishda ishtirok etadi. Halqum bo‘shlig‘iga ovqat luq-

masi tushganda, uning bo‘ylama mushaklari halqumni yuqori-

ga ko‘taradi. Halqumni qisuvchi mushaklar esa yuqoridan pastga 

tomon birin-ketin qisqarib, ovqat luqmasini qizilo‘ngach tomon 

yo‘naltiradi.

Advensial parda