Analitik, fizikaviy va kolloid kimyo

Ishning hisoboti: qaynash harorati bosim bilan o’zgaradi va Klazius - Klapeyron tenglamasi orqali ifodalanadi:
(1)
H- yashirin bug’lanish issiqligi; kJ/mol
V_b, V_s –bug’ va suyuqlikning solishtirma xajmi, ml
- bosim o’zgarishi bilan qaynash haroratining o’zgarishi;
Bu tenglamaning taxminiy ifodasi quyidagicha tasvirlanadi.
(2)
Bunda:
R-to’yingan bug’ bosimi.
Bu tenglamani grafik ifodasi quyidagi ko’rinishda bo’ladi


va ∆H q 2,3 R tg α (3)


Joriy nazorat savollari:
Faza, komponentlar soni, sistema, erkinlik darajalari soni to’g’risida tushunchalar.
Komponentlarning fazalar bo’yicha taqsimlanishi, muvozanat sharti.
Gibbsning fazalar qoidasi, uni izoxi.
Suvning xolat diagrammasi.
Monotrop va enantiotrop jarayonlari.
Oltintuturtning xolat diagrammasi.
To’yingan bug’, to’yingan bug’ bosimi.
To’yingan bug’ bosimining temperaturaga bog’liqligi.
9. Fazalararo o’tish issiqligi.
10. Fazalararo o’tish issiqligini Klauzius-Klapeyron tenglamasi asosida xisoblash.


Foylalaniladigan adabiyotlar:

1. 
   X.Rustamov. Fizik kimyo. T. "O’zbekiston", 2000 y. 219-227 betlar.
   
2. 
   Fizik kimyo kursidan amaliy mashg’ulotlar. Institut talabalariga o’quv qo’llanma (B.N. Afanasev va boshq. Tarjimonlar: X.I. Akbarov, R.S. Tillaev). - 4-ruscha nashr. Tarjima. - T.: O’zbekiston, 1999 y. 71-75 betlar.
   
3. 
   

3 - LABORATORIYA ISHI.


MAVZU 3: IKKI KOMPONENTLI SISTEMALAR. SUYUQLIK-BUG’ SISTEMASI.
3.1. IKKI KOMPONENTLI SUYUQLIKLAR ARALASHMASIDA SUYUQLIK-BUG’ FAZALAR MUVOZANATI.
Ishdan maqsad: Ikki komponentli organik suyuqliklar aralashmasining suyuqlik-bug’ fazalar muvozanatining xolat diagrammasini T_qaynqf(s) tuzishni o’rganish.
Kerakli qurilma va reaktivlar: refraktometr, Suyuq organik moddalar, Suyuqliklar aralashmasi uchun idish, termometr, sovitgich, 2 ta pipetka, filtr qogoz.
Ish bajarish tartibi:Buning uchun eritma va toza moddalarning Qaynash temperaturasini, xamda muayyan tarkibdagi suyuqlik bilan muvozanatda turgan bug’ning tarkibini aniqlash kerak.
Ikkita quruq, toza zich berkitiladigan probkali kolbalarga quyilgan organik suyuqlik beriladi va ularniig ko’rsatgichlari refrak­tometr yordamida aniqlanadi.
Qaynash temperaturasini aniqlash uchun ebulioskop ishlatiladi. Ebulioskop (5-rasm) qaynatish uchun idishdan (1), termometrdan (2), so-vutgichdan (3) iborat. Sovutgichdan ichki nayi kolba bilan shlif yordami­da shunday birlashganki, uni bug’ni cho’qarish vaqtida V xolatga o’tkazish mumkin bo’lsin.

5-rasm.
Ebulioskop



Qaynash uchun idishni shtativga o’rnatib, unga 10 ml suyuqlik quyiladi. Suyuqlikning o’ta isib ketishini oldini olish va bir tekis Qaynashini ta`minlash uchun idishga shisha trubkaning mayda bo’lakchalari solinadi. Undan keyin idishning tepa qismi termometr kiygizilgan probka bilan yopiladi, So’ng idishni A xolatida sovutgich bilan birlashtiriladi, sovutgichga suv yuboriladi va idish asta-sekin isitiladi. Isitilayotgan suyuqlik temperaturasining o’zgarishi to’xtagandan keyin, qaynash temperaturasi yozib olinadi. Xar ikkala komponentlardan tayyorlangan aralashmalarni xar qaysi qaynash tempe­raturasi aniqlanib, yozib olingandan keyin sovutgich V xolatga o’tkaziladi. Bunda oldindan tayyorlangan zich qopqoqli probirkaga 3-5 tomchi kondensat olinadi va tez probka bilan yopiladi. Refraktometrda sindirish ko’rsatkichi aniqlanadi va yozib qo’yiladi.
Endi sovutgich yana oldingi, vertikal xolatiga qo’yiladi va 2-3 mi­nut mobaynida suyuqlik qaynatilib, qaynash temperaturasi yozib olina­di. Bunda temperatura oldingi temperaturadan 1°Cdan ko’p farq, qilmasligi kerak. So’ng isitish to’xtatiladi, idish sovigandan keyin asbobdan cho’qarib olinadi, ichidagilar to’kiladi va xavo bilan quritiladi.
Qaynash temperaturasini aniqlash toza komponentlardan boshlanib tajribalar aralashmalar bilan takrorlanadi. Bug’ tarkibi yig’ilgan kondensatni sindirish ko’rsatkichini aniqlash va6-rasmdagi kabi keltirish chizigiga qo’yish orqali aniqlanadi.
n_A
n₁


n_s
m
A B
6-rasm.

(Rasmda n_a va n_B toza komponentlarning sindirish ko’rsatkichlari) Masalan, birinchi aralashma kondesatiiint sindirish ko’rsatkichi n₁ bo’lsa, n_a n_B chizig’iga interpolyasiya qilib, kondensatning tarkibi m topiladi. Tajribadan olingan ma`lumotlar 3-jadvalga kiritiladi;

3-jadval

Olingan komponent-lar	Tarkib	Qaynash tempera­turasi		Sindirish ko’rsatkichi		Suyuqlik tarkibi	Bug’ tar­kibi
		tajriba olishdan oldin	probaolgandan keyin	Suyuqlik	konden­sat

Ishning xisoboti; Tajribaviy ma`lumotlar grafik yordamida ifodalanadi. Grafik "Qaynash temperaturasi – bug’ va suyuqlikning tarkibi" kordinatlarida chiziladi. Toza suyuqlikning qaynash temperaturasidan tashqari xar qanday temperaturaga suyuqlik (K) va u bilan muvozanatda turgan bug’ m tarkibiga to’g’ri kelgan ikkita nuqta olinadi. Tegishli nuqtalarni birlashtirib ikkita egri xosil qilinadi: 1- suyuqlik egrisi, 2- bug’ egrisi.


B


Joriy nazorat savollari:
Eritmalar. Neelektrolit eritmalar.
Bug’ bosimi. Raul qonuni.
Eritmalarning muzlash va qaynash temperaturalari.
Eruvchanlik. Suyuqliklarning suyuqliklarda eruvchanligi.
Ikki komponentli sistemalarning grafik tasviri.
Ikki komponentli suyuq aralashmalarni xaydash. Konovalovning birinchi qonuni.
Suyuq aralashmalarning xolat diagrammalari. Richag qoidasi.
Azeotrop aralashmalar. Konovalovning ikkinchi qonuni.
Vrevskiy qonunlari.
Ikki komponentli aralashmalarni xaydashning amaliy axamiyati.