Analitik, fizik-kolloid va biologik kimyo

Eritmani bo’lib-bo’lib va sistematik analiz qilish.Aniqlanishi kerak bo’lgan ionlarni spetsifik reaksiyalardan foydalanib tekshirilayotgan eritmaning alohida ulushlaridan bevosita aniqlash, bo’lib-bo’lib analiz qilish deyiladi. Lekin hamma ionlar uchun spetsifik reaksiyalar yo’q. Ayrim ionlar ikkinchisini topishga halaqit beradi. Masalan, Ba²⁺ ioni Ca²⁺ ni topishga halal beradi. Bunday hollarda har bir alohida ionni ma’lum ketma ketlikda aniqlash reaksiyalarini ishlab chiqishga to’g’ri keladigan usulidan foydalaniladi. Bunda har bir ionni topishdan oldin uning topilishiga halaqit beradigan boshqa hamma ionlar oldindan topiladi va eritmadan ajratiladi. Yuqoridagi misolni olsak, agar eritmada Ba²⁺ va Ca²⁺ ionlari bo’lsa, Ba²⁺ ionini to’liq cho’ktirib, cho’kmani sentrifugalab ajratib tashlanadi. Buning uchun Ba²⁺ ioniga hos reaksiya, K₂Cr₂O₇ bilan sariq cho’kmani hosil bo’lishidan foydalaniladi. Cho’kmadan ajratib olingan eritmaga yana ozgina reagent qo’shiladi. Agar cho’kma qaytadan hosil bo’lmasa, eritmada Ba²⁺ ioni qolmagan bo’ladi va undan Ca²⁺ ionini (NH₄)₂С₂O₄ ta’sirida topish mumkin. Oq CaC₂O₄ cho’kmaning hosil bo’lishi, endi eritmada Ca²⁺ ioni borligini bildiradi.

Сa⁺² + (NH₄)₂С₂O₄ = CaC₂O₄ + 2NH₄⁺

Demak, sistematik analiz qilishda ayrim ionlarni topish reaksiyalari bilan bir qatorda, ularni bir-biridan ajratish reaksiyalarini o’tkazishga to’g’ri keladi. Ajratish reaksiyalarida, ko’pincha ajratilayotgan ionlar hosil qiladigan, o’xshash birikmalarning eruvchanligi bir-biridan farq qilishidan foydalaniladi. Masalan, Ba²⁺ ionini Ca²⁺ ionidan ajratish. BaCr₂O₇ va CaCr₂O₇ eruvchanlik ( = 2,310^-10 , = 2,310^-2 ) larining har hilligiga asoslangan va hokazo.