Analitik, fizik-kolloid va biologik kimyo

2OH ^- -2e  [O] + H₂O



SO₃^2-+2OH^- - 2e  SO₄^2-+H₂O

J^- + 6OH^- -6e  JO₃ ^- + 3H₂O

1- misol . KNO₂+KMnO₄+H₂SO₄=MnSO₄+KNO₃+K₂SO₄+2H₂O

Reaksiya paytida eritmani pushti rangi o‘zgarib rangsizlanadi. YArim reaksiya usulini ishlatish uchun reaksiyada katnashgan ionlarni aloxida ko‘chirib yoziladi:

NO₂^-+MnO₄^-+H  NO₃^-+ Mn²⁺+ …..

Oksidlovchining kaytarilgan va kaytaruvchining oksidlangan maxsulotlarini ko‘rsatuvchi yarim reaksiyalar tuziladi.

MnO₄ ^-  Mn ²⁺ (1)

NO₂ ^-  NO₃ ^- (2)

(1) yarim reaksiyaga 1 koidani (2) yarim reaksiyaga (3) koidani ko‘llaymiz.

MnO₄ ^- + 8H⁺ +5e  Mn²⁺ + 4H₂O 2

NO_2- + H₂O -2e NO₃^- + 2H⁺ 5

Bu reaksiyalardagi srelkalarni tenglik ishorasiga aylantirish uchun o‘ng va chap tomondagi zaryadlar sonini tenglashtirish kerak.

Umumiy reaksiyani tuzish uchun oksidlovchi kabul kilgan va kaytaruvchi yo‘kotgan elektronlar sonidan foydalanib va eng kichik ko‘paytuvchiga ko‘paytirib xadma xad ko‘shamiz:

5NO₂^-+5H₂O+2MnO₄^-+16H⁺=5NO₂^-+10H⁺+2Mn²⁺ +8H₂O

O‘xshash ionlarni kiskartirib reaksiyaning ion tengalamasini xosil kilamiz:

5NO₂^-+2MnO₄^-+6H⁺=5NO₂^-+2Mn²⁺+3H₂O

Ion tenglamadan molekulyar tenglamaga o‘tish uchun ion tenglamaning chap va o‘ng tomoniga mos keladigan anion va kationlarni ko‘shamiz, shundan so‘ng ionlarni molekulalarga birlashtirib molekular tenglamani xosil kilamiz.

5NO₂^-+ 2MnO₄^-+ 6H⁺= 5NO₂^- +2Mn²⁺ + 2H₂O

5K⁺ 2K⁺+ 3SO₄ ^2- = 5K⁺ + 2SO₄^2-+ 2K⁺ + SO₄^2-

5KNO₂+2KMnO₄+3H₂SO₄=5KNO₃+2MnSO₄+K₂SO₄+3H₂O

Oxirgi tenglama oksidlanish-kaytarilish reaksiyasining to‘lik molekulyar tenglamasi xisoblanadi.

2-misol. 2KMnO₄+3Na₂SO₃+H₂O=3Na₂SO₄+2MnO₂+2KOH

MnO₄^-+ SO₃^2-+H₂O→MnO₂+ SO₄^2-+……

Oksidlovchi uchun (2) koidani va kaytaruvchi uchun (3) koidani ko‘llab yarim reaksiyalarni yozamiz:

MnO₄^-+2H₂O+3eMnO₂+4OH^- 2

SO₃^2-+H₂O-2e SO₄^2-+2H⁺ 3

2MnO_4-+3SO₃^2-+H₂O=2MnO₂+SO₄^2-+2OH^-

To‘lik molekulyar tenglama yozish uchun mos ionlar ko‘shiladi:

2KMnO₄+3Na₂SO₃+H₂O=3Na₂SO₄+2MnO₂+2KOH

Vodorod peroksidi oksidlanish-kaytarilish reaksiyalarida sharoitga karab xam oksidlovchi xam kaytaruvchi xossasini namoyon etadi.

3-misol. N₂O₂+FeSO₄+H₂SO₄ →Fe₂(SO₄)₃+H₂O

Fe²⁺-2e Fe^{3 +} 1 2

H₂O₂+2H⁺ + 2e2H₂O 2 1

2Fe²⁺+H₂O₂+2H⁺=2Fe³⁺+2H₂O

Bu reaksiya molekula xolda kuyidagicha yoziladi:

H₂O₂+2FeSO₄+H₂SO₄=Fe₂(SO₄)₃+2H₂O

4- misol. KJ+H₂O₂ →J₂+KOH

2J ^--2e J₂ 1

H₂O₂+2e 2OH^- 1

5-misol. NaCrO₂+H₂O₂+NaOH=Na₂CrO₄+H₂O

CrO₂^-+4OH^--3e CrO₄^2-+2H₂O 2

H₂O₂+2e 2OH^- 3

2CrO_2-+2OH^-+3H₂O₂=2CrO₄ ^2- +4H₂O

2NaCrO₂+3H₂O₂+2NaOH=2Na₂CrO₄+4H₂O

Vodorod peroksidi kuchli oksidlovchilar bilan (KMnO₄, (NH₄)₂Cr₂O₇,K₂Cr₂O₇ va boskalar) bilan kaytaruvchi bo‘lib reaksiyaga kirishadi va oksidlanadi.

6-misol. N₂O₂+MnO₄^-+H⁺→O₂+Mn²⁺…….

N₂O₂-2e O₂+2H ⁺ 5

MnO₄^-+8H⁺+5e Mn²⁺+4H₂O 2

5H₂O₂+2MnO₄^-+6H⁺=5O₂+2Mn²⁺+8H₂O

5H₂O₂+2KMnO₄+3H₂SO₄=5O₂+2MnSO₄+H₂SO₄+8H₂O

7-misol. H₂O₂+[Fe(CN) ₆]^3-+OH^-=O₂+[Fe(CN)₆]^4-+………

H₂O₂+2OH^--2eO₂+2H₂O 1

[ Fe(CN)₆]^3-+1e [Fe(CN)₆]^4- 2

H₂O₂+2OH^-+2[Fe(CN)₆] ^3-=O₂+2H₂O+2[Fe(CN)₆]^4-

H₂O₂+2K₃[Fe(CN)₆]+2KOH=O₂+2K₄[Fe(CN)₆]+2H₂O

Oksidlovchi va qaytaruvchining ekvivalenti

Oksidlovchi va kaytaruvchilar doim ekvivalent mikdorda reaksiyaga kirishadilar.

Oksidlovchi yoki kaytaruvchining ekvivalenti deb , ularning 1 mol

elektronlariga mos keladigan mikdorga aytiladi.

Oksidlovchining ekvivalentini topish uchun uning molekulyar massasini shu reaksiyada oksidlovchi kabul kilgan elektronlar soniga bo‘lish kerak.

kaytaruvchining ekvivalentini topish uchun uning molekulyar massasini shu reaksiyada kaytaruvchi bergan elektronlar soniga bo‘lish kerak.

Misol. Fe²⁺+Cr₂O₇^2-+H⁺→Fe³⁺+Cr³⁺+……

Fe ²⁺-e=Fe³⁺ 6

Cr₂O₇^2-+14H⁺+6e 2Cr³⁺+7H₂O 1

6Fe²⁺+Cr₂O₇^2-+14H⁺ 6Fe³⁺+2Cr³⁺+7H₂O

Molekulyar xolda yozilsa:

6FeSO₄+K₂Cr₂O₇+7H₂SO₄=3Fe₂(SO₄)₃+Cr₂(SO₄)₃+K₂SO₄+7H₂O

Oksidlovchining ekvivalenti . E K₂Cr₂O₇=M/6=296/6=49g/mol Qaytaruvchining ekvivalenti E FeSO₄=M/1=152 g/mol.

Umumiy xolda E= M/n M -oksidlovchining yoki kaytaruvchining

molekulyar massasi; n-oksidlovchi yoki kaytaruvchi molekulasidagi atom yoki

ionlarning kabul kilgan yoki bergan elektronlar soni.

6. MAVZU: Miqdoriy analiz usulining sinflanishi va mohiyati..

Reja:

6.1. Miqdoriy analizning mohiyati va uning metodlari.

6.2. Optik analiz usullari.

6.3. Refraktometrik va spektral analiz usuli.

6.4. Mavzu yuzasidan testlar



6.1. Miqdoriy analizning mohiyati va uning metodlari.

Miqdoriy analizning vazifasi, kimyoviy birikma yoki aralashma tarkibiga kiradigan ayrim elementlar yoki ionlar miqdorini foizlarda aniqlashdan iboratdir. Miqdoriy analizlarni bajarishda kimyoviy metodlar, fiziko-kimyoviy va fizikaviy metodlar keng qo‘llaniladi. Kimyoviy analiz metodlari asosan uchga bo‘linadi:

1. 
   Tortma analiz yoki gravimetrik analiz.
   
2. 
   Hajmiy yoki titrimetrik analiz.
   
3. 
   Gaz analizi.
   

Gravimetrik analiz metodlari. Gravimetrik analiz namuna massasini o'lchab aniqlaydigan miqdoriy aniqlashsh usuli hisoblanadi. Massasini o'lchash barcha tahliliy analizning eng asosiy usuli hisoblanadi

Gravimetrik analiz tekshirilayotgan modda yoki uning tarkibiy qismlarini kimyoviy toza holda yoki muayyan birikmalar holida ajratib, ajratilgan moddaning massasini aniq o‘lchashga asoslangan.

Biz bilzmizki gravimetrik usullarini aniqligi Yuqoriligini va ularning ko'proq qollanilishini yaqindan bilamiz hamda gravimetriyani keng rivojlantirishimiz zarur.

Turli gravimetrik usullarini va muhokamasini ushbu bobning bo'limlari orqali o’qib o’ganiladi.

Ommaviy signaldan foydalanish. (8A.1.) Ushbu ma’ruza matnini boshida gravimetriya massasini o'lchash yoki massasi o'zgarish orqali aniqlash deb ko'rsatilgan.¹

Bu ommaviy signaldan foydalanish uchun kamida ikki yo'li bor deb taklif qilingan: analitik signal. Buna analirik massani to’g’ridan to’g’ri o’lchash mumkin. Balansi va uning massasini yozishni. Misol uchun, aniqlash uchun kerak bo’lgan cho’kma suvda umumiy holda to’xtatib qo’yiladi. So’ngra filtr orqali o’tkazilib qattiq modda (cho’kma) ajratilib olinadi. Qattiq moddalar (ch’kma ) namlikni olib tashlash uchun quritilib filtrlanadi, filtrlangan modda tortiladi, filtrni asl massasi va yakuniy massa orasidagi farq qattiq modda (chokma) massasini beradi.

Tegishli reaktiv ta’sirida eritmadan cho‘kmaga tushirilgan, kam eruvchan birikma cho‘ktiriladigan, analizning oxirgi natijasini olish uchun tarozida tortiladigan birikma esa tortiladigan shakl deb ataladi. Ayrim hollarda, tortiladigan va cho‘ktiriladigan shakllar o‘zaro to‘g‘ri kelishi ham mumkin, masalan,