Analitik, fizik-kolloid va biologik kimyo

9-LABORATORIYA ISHI

TARKIBI NOMA’LUM MODDA ANALIZI

Talabalarni kationlar va anionlarni xususiy reaksiyalarni qanday o’zlashtirganliklarini, hamda tajribalar o’tkazish yuzasidan malakalar hosil qilganliklarini bilish maqsadida har bir talabaga tarkibi noma’lum moddani analiz qilish uchun beriladi.

Analizni osonlashtirish maqsadida suvda eriydigan bitta kation va bitta aniondan tashkil topgan 1g atrofida quruq tuz beriladi.
1. Dastlabki tekshirishlar.

Tarkibi o’rganilayotgan modda kristallarning shakli va ralgiga, katta—kichikligiga e’tibor beriladi. FeS, CuS, PbS tuzlari qora rangli, misniig ko’pgina tuzlari havo rangli bo’ladi.

Uch valentli xrom, ikki valentli temir, mis karbonat va uning galogenli birikmalar yashil, ikki valentli marganes tuzlari va permaganatlar pushti yoki to’q qizil rangli, suvsiz CuSO₄ va FeSO₄ tuzlari oq ralgli bo’ladi.

Berilgan tuz kristallari bo’lakchalardan iborat bo’lsa,chinni kosachada maydalab distillangan suvda eritiladi. Hosil bo’lgan eritmani kontrol eritma (qisqacha q.e.) deyiladi. Kontrol eritma uch qismga bo’linadi: birinchisi kationlarni aniqlash uchun, ikkinchi qismi anionlarni aniqlash uchun, nihoyat uchinchisi har ehtimolga qarshi saqlab qo’yiladi.

Ushbu uslubiy qo’llo’nmada kation va anionlarni aniqlashni eng onson, eng oddiy usuli bayon etiladi.

1. NH₄⁺ topish. 2—3 t k.e.ga 1 — 2t,Nessler reaktividan qo’shilganda to’q sariq yoki qovoq rangli cho’kmani hosil bo’lishi NN₄⁺ borligini bildiradi.

2. K⁺ topish. 2—3 t k.e.ga 2—3 t Na₃[Co(NO₂)₆] eritmasidan qo’shilganda sariq cho’kmani hosil bo’lishi K⁺ borligini bildiradi.

3. Ba²⁺ topish. 2–3t k.e.ga 1t CH₃COONa va2 - 3 t K₂Cr₂O₇ eritmasidan qo’shilganda sariq cho’kmani hosil bo’lishi Va²⁺ borligidan dalolat beradi.

4. Ca²⁺ topish. 2—3t k.e.ga 2—3t (NH₄)₂C₂O₄ erytmasidan qo’shilganda oq cho’kmani hosil bo’lishi Sa²⁺ borligini bildiradi.

5. A1³⁺ topish.2-3g k.e.ga 1t CH₃COONa va 1-2g 0,001% alyuminon eritmasidan qo’shib suv hammomida qizdiriladi, so’ngra ammiak xidi kelguncha NH₄OH eritmasidan va 2—3t (NH₄)₂CO₃ eritmasidan qo’shilganda qizil rangli lak hosil bo’lishi A1³⁺ kationi borligidan dalodat beradi.

6.Fe²⁺ topish. 2 - 3t,k.e.ga,1 - 2t . qizil qon tuzi eritmasidan qo’shilganda to’q ko’k rangli cho’kmani hosil bo’lishi Fe²⁺ borligini ko’rsatadi.

7.Fe³⁺ topish.2—3qon rangli eritmani hosil bo’lishi Fe³⁺ borligidan dalolat beradi.

8.Su²⁺ topish.2—3t k.e.ga 2-3t sariq qon tuzi eritmasidan qo’shilganda qizil—qong’ir cho’kmani hosil bo’lishi Cu²⁺ ionlari borligidan dalolat beradi.

III. Anionlarni topish.

Kontrol eritmadan anionlar topish 6—mashg’ulotda to’liq ko’rib o’tilgan,ya’ni I —III guruh anionlarining aralashmasini analiz qilish tartibi asosida bajariladi.

IV. Topilgan kation va anion asosida kimyoviy formula tuzish.

Masalan: Kontrol eritmani analiz qilib kationlardan K⁺ kationi, anionlardan SO₄^2-anioni topilgan bo’lsa,kontrol vazifa sifatida berilgan quruq tuzni formulasi K₂SO₄ ga to’g’ri keladi.

So’rov uchun savollar.

1.Sulfidli sinflarga bo’linishda kationlar necha guruhga bo’linadi?

2.Anionlar guruhlarga qanday bo’linadi?

3.Qaysi reaksiya NH₄⁺ uchun xarakterlidir?

4.Qaysi reaksiya Ca²⁺ uchun xarakterlidir?

5.Qaysi reaksiya Cu²⁺ uchun xarakterlidir?

6.Qaysi reaksiya PO₄³⁺ uchun xarakterlidir?

7.Qaysi reaksiya J ^- uchun xarakterlidir?

8.Rangli kationlarga misollar keltiring. ?

9.Kontrol eritmadan kationlardan NH₄⁺, anionlardan Br^- topilgan bo’lsa, tuzni formulasi qanday bo’ladi?

10. 
    Berilggan moddali rangiga qarab qaysi kationlarni aniqlash mumkin?
    
11. 
    Kaliyli o’g’itlarga misol keltiring.
    
12. 
    Ammoniyli o’g’itlarga misollar keltiring.
    
13. 
    Ammofos va diammofosni kimyoviy formulasini yozing.
    
14. 
    Suferfosfatlarni formulalarini ezing.