Analitik, fizik-kolloid va biologik kimyo

Temperatura ta’siri:

N₂ + 3H₂ 2NH₃ ΔH=-92,4kJ temperatura oshirilganda muvozanat endotermik reaktsiya ya’ni issiqlikni yutilishi bilan boradigan reaktsiya tomoniga, temperatura pasaytirilganda esa, ekzotermik, ya’ni issiqlikni chiqishi bilan boradigan reaktsiya tomoniga siljiydi.

Misolimizda to’g’ri reaktsiya (NH₃ ning hosil bo’lishi) ekzotermik, teskari esa endotermik, shuning uchun temperatura ko’tarilganda muvozanat endotermik reaktsiya tomoniga (chapga, NH₃ parchalanishi) siljiydi.

Temperatura pasayganda esa muvozanat o’ngga (ekzotermik-NH₃ ning hosil bo’lishi) siljiydi.

Bosimning ta’siri: bosim va hajmning o’zgarishi faqat gazlar ishtirok etadigan reaktsiyalar muvozanatiga ta’sir ko’rsatadi va bu sharoitda reaktsiya hajmning o’zgarishiga olib keladi.

Agar dastlabki moddalar va reaktsiya mahsulotlari molekulalari soni bir xil bo’lsa, hajm ham bir xil bo’ladi, bunday sistemalar muvozanatiga bosim ta’sir etmaydi.

Agar molekulalar soni har xil bo’lsa, sistema bosimning o’zgarishi muvozanatning siljishiga ta’sir qiladi.

Bosim ortganda sistema muvozanati gazsimon moddalarning molekulalari soni kamayishi bilan boradigan reaktsiya tomoniga, bosim kamayganda esa, gazsimon moddalarning molekulalari sonini ortishi bilan boradigan reaktsiya tomonga siljiydi.

N₂ + 3H₂  2NH₃

1+3=4 mol 2mol bosim ortsa – NH₃ hosil bo’lishi tomoniga (o’ngga), bosim kamayganda esa chapga siljiydi.

Temperatura o’zgarmas bo’lganda, gaz hajmi bosimga teskari proportsionaldir, bosim ortsa, gaz hajmi ham shunchalik kamayadi.

Demak, sistema hajmi o’zgarishi bilan boradigan reaktsiyalarda muvozanatni siljishini aniqlashda bosim ta’sirida qanday bo’lsa, shunday mulohaza qilinadi.

Reaktsiyaning chap va o’ng tomonida hajmlar bir xil bo’lsa, hajmning o’zgarishi muvozanatni siljishiga ta’sir ko’rsatmaydi.

H_2(g)+J_2(g)­  2H J_(g)

chunki bunday sistemalarda molekulalar soni ham teng, bosim ham tengdir.

Katalizatorlar to’g’ri reaktsiyani ham, teskari reaktsiyani ham bir xil darajada tezlatadi va shuning uchun muvozanatni siljitmaydiyu, biroq muvozanat qaror topishini tezlatadi.

Katalizatorlarning roli shundaki, ular sistemaning aktivlanish energiyasini kamaytiradi, aktiv molekulalar sonini ko’paytiradi, natijada reaktsiya tezligi ortadi, muvozanat qaror topishini tezlatadi.