Analitik, fizik-kolloid va biologik kimyo

Kimyoviy muvozanatni siljishi. Le-Shatel’ye printsipi.

Agar kimyoviy muvozanat holatida biron bir sharoit (kontsentratsiya, temperatura, bosim) o’zgartirilganda mahsulot unumi ko’payadigan bo’lsa, muvozanat o’ng tomonga agar kamaysa, chap tomonga siljiydi deb hisoblanadi.

Kimyoviy muvozanatning siljishi Le-Shatel’ye printsipi deb ataladigan printsipga bo’ysunadi.

«Muvozanatdagi sistema tashqi sharoitidan biri yo temperatura, yo bosim, yo kontsentratsiya o’zgartirilsa, u vaqtda muvozanat ko’rsatilgan ta’sirni kamaytiruvchi reaktsiya tomoniga siljiydi».

Tajribada bu printsipni amalga oshishini:

N₂ + 3H₂ ↔ 2NH₃ qaytar reaktsiyasi misolida ko’rib chiqaylik.

Kontsentratsiya ta’siri: agar muvozanatdagi sistemada yo azotni yoki vodorodni (dastlabki moddalar) kontsentratsiyasini oshirsak, sistemada to’g’ri reaktsiya kuchayadi, muvozanat ammiak hosil bo’lish tomonga (o’ngga) siljiydi.

Agar reaktsiya mahsulotlari kontsentratsiyasi ortsa, u holda sistemada teskari reaktsiya kuchayadi, muvozanat chapga siljiydi, dastlabki moddalar kontsentratsiyalari (H₂ va N₂) ortadi.