Amonboyev mahammadsidik bozor infratuzilmasi

5.3. O'zbekistonda tadbirkorlik faoliyatini rivojlantirishda
bozor infratuzilmasining roli
Moliyaviy sohada o 'z ahamiyati bilan ajralib turuvchi yana 
bir tuzilma - sug‘urta kompaniyalaridir. O'zbekistonda sug'urta 
bozori rivojlanishining huquqiy asosi bo'lib 1993- yil 6- mayda 
qabul qilingan va 1994- yil 23- sentabrda hamda 1997- yilda m a’lum 
o'zgartirish va qo'shimchalar kiritilgan «Sug'urta to 'g ‘risida»gi 
qonun hisoblanadi. Respublikamizdagi sug'urta tashkilotlari 3 guruh 
bo'yicha tashkil etildi: davlat aksiyadorlik sug'urta kompaniyalari, 
xususiy sug'urta kompaniyalari va Respublika sug‘urta nazorati 
tashkilotlari.
Davlat 
aksiyadorlik 
sug‘urta 
kompaniyalaridan 
biri 
« 0 ‘zagrosug‘urta» kompaniyasi bo‘lib, uning asosiy faoliyat 
yo‘nalishlari qishloq xo‘jaligi sohasida tovar ishlab chiqaruvchi- 
laming mulk va mahsulotlarini sug'urta yo‘li bilan himoya etish, 
banklardan olingan kreditlarni qaytarishga sug'urta kafolatlari
120

---

taqdim etish, qishloq xo‘jaligi mahsulotlarini etishtirish uchun 
beriladigan avans mablagMarini qaytarishni sug‘urtaviy kafolat- 
lash, yuridik va jismoniy shaxslarga har tomonlama sug‘urta xiz- 
matini ko‘rsatishdan iboratdir.
“0 ‘zagrosug‘urta” kompaniyasi asosan quyidagi vazifalami 
bajaradi:
-
sug‘ urtaning majburiy va ixtiyoriy turlarini amalga oshiradi, 
sug‘urtalanuvchilaming manfaatlarini toMaroq qondira oladigan 
sug‘urtaning yangi ko‘rinishlarini ishlab chiqadi va hayotga tatbiq 
etadi;
—ogohlantirish vazifasini bajarib, sug‘urta obyektlarini 
zararlanish va nobud boMishdan asrash tadbirlarini amalga oshiradi;
—o ‘z mablagMarini investitsiya va tijorat faoliyatining muhim 
tarmoqlariga joylashtirishga harakat qilib, shu bilan birga, kredit 
berish asosida o ‘ziga tegishli fondlami toMdirib boradi;
- o ‘z faoliyatini amalga oshirishda respublika vazirliklari, 
idoralari va boshqa sug‘urta tashkilotlari bilan hamkorlikda ish olib 
boradi;
- s u g ‘urtaning axborot berish vazifasi asosida reklama va 
maslahat xizmatlarini ko ‘rsatadi.
“0 ‘zagrosug‘urta” 
kompaniyasi 
tomonidan 
amalga 
oshiriladigan sug‘urtaning asosiy turlari quyidagilardan iborat:
1) 
qishloq xo‘jaligi korxonalari va qishloq aholisini majburiy 
sug‘urta qilish, y a’ni:
-tijo rat banklari tomonidan ajratiladigan kreditlar qaytarilishi 
uchun qishloq xo‘jaligi korxonalarining javobgarligini sug‘urta 
qilish;
-m ahsulotlarni yetishtirish bo‘yicha avans tariqasida 
beriladigan va fyuchers shartnomalari bo‘yicha mablagMar 
qaytarilishini sug‘urta qilish;
-qishloq fuqarolariga tegishli mol-mulkni sug‘urta qilish; 
-g aro v g a qarzga qo‘yilgan mol-mulkni sug‘urta qilish; 
-transport egalarining fuqarolik javobgarligini sug‘urta
121

---

qilish.
ya’ni:
-ek in lar hosilini sug'urtalash;
-ekinlam i qayta ekishni va ola chiqqan ekinlarni butlashni 
sug‘urtalash;
-ch o rv a mollarini sug'urtalash;
-aso siy vositalami sug‘urtalash;
—tabiiy pichanzorlami, yaylovlarni vatut bargini sug'urtalash; 
-pillani sug‘urtalash;
- b o g ‘lar va uzumzorlar hosilini do‘l urishdan sug'urtalash; 
-korxonalar, dehqon, fermer va ijara xo'jaliklarining mol- 
mulkini sug'urtalash;
-
qishloq xo'jaligi tovar ishlab chiqaruvchilari tomonidan 
jo'natiladigan yuklarni sug'urtalash.
« 0 ‘zagrosug‘urta» 
davlat 
aksiyadorlik 
sug'urta 
kompaniyasining o'ziga xos xususiyati - uning faoliyatining 
qishloq xo'jaligi sohasiga qaratilganligidir. Shunga ko'ra, shahar 
hududida joylashgan yuridik va jismoniy shaxslarga sug'urta 
xizmatini ko'rsatish maqsadida «Kafolat» davlat aksiyadorlik 
sug'urta kompaniyasi tashkil qilinib, uning asosiy vazifalari bo'lib 
quyidagilar hisoblanadi:
-shaharlarda aholi hayotini, salomatligini va mol-mulkini 
sug'urta qilish;
—korxonalar, tashkilotlar va muassasalar mol-mulkini 
sug'urta qilish;
—yuridik va jismoniy shaxslaming moliyaviy tadbirkorlik 
tavakkalchilildarini sug'urta qilishni amalga oshirish;
—qonunda ko'zda tutilgan sug'urtaning majburiy turini 
amalga oshirish;
—qo'shim cha sug'urtalash va qayta sug'urta operatsiyalarini 
amalga oshirish, sug'urtaviy maslahat xizmatlarini ko'rsatish;
—mahalliy sharoitlami hisobga olib, sug'urtaning yangi