"Amirxoniya" ma'rifat fondi Ildus Amirxon Tatar hayoti (huquqiy o'zgarishlar) Qozon-Naberejnye Chelni, 1997 yil

3. Милли мәгарифнең милли һәм гомумкешелек асылы
3.1. Милли мәгариф үзенең үзенчәлеген, тулылыгын һәм мөстәкыйльлеген саклаган хәлдә, тулаем гомумкешелек кыйммәтләренә таяна һәм дөньякүләм мәдәни-мәгърифәти киңлекнең аерылгысыз өлеше булып тора.
3.2. Халыкның рухи-мәдәни мирасын эченә алган милли мәгърифәттән башка бәйләлмиләл (интернациональ) мәгариф була алмый. Бары тик милли мәгарифнең үсеше һәм тирәнлеге генә гомумкешелек мәгарифен тудыра ала.
3.3. Милли мәктәп шәхесне милли һәм җирле пәрвәрлек рухында тәрбияли. Халыклар дуслыгын ныгытуда уңай тарихи тәҗрибәгә таяна. Алар тарихында булган тискәре мөнәсәбәтләрдән ришвәти файдаланмый. Бу күренешләрне аерым социаль төркемнәрнең хәрәмгә корылган ихтыяҗы итеп саный.
3.4. Милли мәктәп укыту-тәрбияви эшендә башка милләтләрнең уңай педагогик тәҗрибәсен үз милләтенең милли-мәгърифәти һәм тарихи-мәдәни традицияләре аша үткәреп файдалана. Шушы максаттан чыгып, башка милли мәктәпләр белән методик элемтәләргә керә. Бу элемтәләр җирле һәм региональ методик үзәкләр һәм берләшмәләр, яисә, турыдан-туры мәктәп шуралары аркылы урнаштырыла.
4. Татар милли мәктәбен төзүнең төп нигезләре
4.1. Һәр халыкның үзенә генә хас милли мәктәбе бар. Ул аны үзенең мәгърифәтчелек тәҗрибәсенә, үзенчәлекле матди-мәдәни мирасына таянып төзи. Бу күренеш, әлбәттә, татар мәктәбенә дә хас.
4.2. Татар милли мәктәбе үзенең укыту-тәрбияви эшендә түбәндәге төп нигезләмәләргә таяна:
- белем һәм тәрбиянең берлеге; гыйлем эстәүгә, белем алуга омтылышны хуплау, гыйлемне изгеләштерү; илаһиятне дөньялыктан өстен кую;
- табигатькә рухи һәм матди яшәеш чыганагы итеп карау, табигать белән адәм баласының тәңгәллеген саклау;
- укыту-тәрбия процессын татар халкының дәүләтчелеген торгызу һәм аның милли яңарышын тәэмин итү идеяләреннән чыгып алып бару;
- һәр бала ата-ананың гына түгел, бөтен милләтнең киләчәге һәм терәге; бер генә татар баласы да милләтнең кайгыртуыннан һәм хәстәреннән читтә кала алмый;
- барлык татар мәгариф системасында милли мохитне тудыру, аны саклау һәм тирәнәйтү;
- укыту-тәрбия эшенә, башлыча, шәрекъ, ислам, төрки дөньясына йөз тоту; көнбатыш мәгърифәтенең казанышларыннан файдалану;
- мәктәптә һәр бала үзен ирекле, тулы хокуклы шәхес итеп тоярлык шартлар тудыру;
- өлкәннәргә ихтирам тәрбияләү, кечеләрнең олылар фатихасында торуы;
- нәсел бәйләнешләрен саклау һәм, буыннарның ераклыгына карамастан, туганлык, кардәшлек хисләрен яңарту, бабалар рухын изгеләштерү;
- дини һәм милли кардәшлекне ныгыту һәм тирәнәйтү, үзара мөнәсәбәтләрдә апа-абый, энем-сеңелем, кызым-улым кебек туганлык мөнәсәбәтләрен куллану;
- халыкның гореф-гадәтләрен, дине-инануларын, тарихи-мәдәни традицияләрен ихтирам итү;
- гаилә һәм мәктәп тәрбиясенең бердәмлегенә һәм гаилә абруен саклауга ирешү;
- ир һәм кыз балаларны аерым укыту; бу гадәт кысаларына түгел, ә тәрбия таләпләренә керә; чөнки, дөньялыкта ир белән хатын-кызларның вазыйфалары нык аерылганлыктан, үзенчәлекле тәрбия ысуллары таләп итә. Аеруча бу әхлаки һәм җенси тәрбиягә кагыла. Бүгенге унитар дәүләт мәктәбе шәхеснең этник үзенчәлекләрен генә түгел, җенси аерымлыгын да исәпкә алмый;
- мәктәпләрнең һөнәр юнәлешен сайлаганда, укыту-тәрбия ысулларын эшләгәндә, укыту вакытын һәм дәвамын билгеләгәндә, җирле (авыл, шәһәр, яшәгән мохит, табигать һ.б.) шартларны исәпкә алу.
Тулаем алганда, татар милли мәктәбе халыкның мәгърифәти мирасын эченә алган тарихи тирәнлеккә һәм хәзерге заман фәнни югарылыкка корыла.